Avsnitt
-
De Federal Reserve houdt de rente onveranderd, maar verder werd volgens econoom Edin Mujagic gisteren eigenlijk juist álles aangepast. De economische groeiraming werd naar beneden bijgesteld naar 1,7 procent, de inflatieverwachting voor dit jaar werd verhoogd naar 3 procent en ook de werkloosheid komt iets hoger uit dan eerder gedacht. ‘Wat de Fed impliciet, maar ook expliciet gisteren zei, is dat dit voor een groot deel door het beleid van de nieuwe Amerikaanse president komt.’
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
De Duitse Bundesbank heeft met behulp van kunstmatige intelligentie de communicatie vanuit de Europese Centrale Bank vanaf 2011 tot en met eind 2024 geanalyseerd, met de vraag of de ECB een spreekwoordelijke duif of een havik is. Daarbij is niet gekeken naar de besluiten zelf, maar naar wat erover is gezegd. Daaruit blijkt dat de toon tot 2021 over het algemeen ‘duifachtig’ is, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Maar daarna begonnen de problemen.’
Hoe ging het daarna dan?
Dat de toon tot aan 2021 wat softer was, is te begrijpen. Toen was de inflatie in de ogen van de ECB ook aan de lage kant. Maar na 2021 verandert dat en wordt de toon iets anders. Vanaf dat moment begint de inflatie te stijgen. En daar gaat het al fout, want de inflatie loopt op tot 10 procent. Vanaf dat moment hadden het beleid en de communicatie juist veel meer als een havik moeten zijn—heel scherp. Dat is het bewijs voor mijn stelling dat ze te lang hebben gewacht met ingrijpen.
In 2023 werd de toon iets scherper, maar in 2024 zwakt de communicatie weer af naar de ‘duifstand’—hun oude DNA, met meer aandacht voor andere zaken dan inflatie, terwijl die nog steeds te hoog is.
Maar Lagarde heeft toch ook al gezegd dat de race nagenoeg gewonnen is?
Klopt, en dit onderzoek van de Bundesbank bevestigt dat nu ook. De communicatie van een centrale bank is heel belangrijk; het is een soort nieuw instrument geworden. Markten reageren op wat er gezegd wordt en hoe het wordt gebracht—forward guidance. De markten nemen de uitspraken mee in hun prijsvorming.
Maar als een centrale bank zich meer als duif gedraagt, kan dat ook een onbedoeld negatief bijeffect hebben. Want als wordt gezegd dat de economie niet goed draait en daarom de rente niet wordt verhoogd, dan gaat dat in de hoofden zitten. Bedrijven gaan daar ook op anticiperen: Als de ECB negatief is, moet ik mijn toekomstplannen dan wel doorzetten?
Wat heeft de Bundesbank nog meer gevonden?
Ze hebben vastgesteld wat het werkelijke ECB-beleid is, zonder alleen naar de rente te kijken. Vorig jaar stond de rente op 4 procent, maar dat was in de zomer van 2007 ook het geval. Wat betreft monetair beleid lijkt dat hetzelfde, maar toch zit het anders.
Want 4 procent in 2024 is veel ruimer dan 4 procent in 2007, omdat de inflatie nu veel hoger is dan toen. Volgens het AI-onderzoek van de Bundesbank was het beleid in 2007 veel ruimer dan je zou verwachten op basis van de rente. Dat heeft te maken met twee dingen. Enerzijds die forward guidance—dus wat de ECB zegt te gaan doen. En ten tweede was er destijds quantitative easing, waarbij staatsobligaties werden opgekocht.
Volgens de Bundesbank was het werkelijke beleid in 2007 daardoor 150 basispunten ruimer dan je op basis van de rente zou verwachten. Dus kunnen we concluderen dat de ECB te laat heeft ingegrepen: de strijd tegen inflatie is niet lang genoeg gevoerd en te vroeg gestaakt. De rente is te vroeg weer naar beneden gebracht.
Wat gaat de ECB doen met dit onderzoek?
Niet heel veel, denk ik. Maar voor beleggers en de financiële markten is het wel heel belangrijk. Zij weten nu wat het DNA van de ECB is: een softe aanpak van inflatie. Als je dat doortrekt, kun je concluderen dat de inflatie in de eurozone eerder te hoog dan te laag zal blijven.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Saknas det avsnitt?
-
Het rentecomité van de Amerikaanse centrale bank, de Federal Reserve, komt vandaag bijeen. Voorheen was zo'n vergadering over de Amerikaanse economie volgens macro-econoom altijd een groot feest, omdat de economie van de Verenigde Staten goed presteerde. ‘Maar die tijden zijn voorbij.’
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Er heerst een steeds groter afnemend gevoel van solidariteit in de samenleving, vindt macro-econoom Arnoud Boot. ‘Fiscalisten zijn in de loop der jaren steeds vaker ingehuurd met één specifiek doel: het vinden van gaten in de wet om zo min mogelijk belasting te betalen.’
Hoe zette dit onderwerp jou aan het denken?
Dit weekend stond er in het FD een uitgebreid interview met fiscalist Leo Stevens, een invloedrijke adviseur én een van de bedenkers van box 3. In zijn verhaal kwamen twee belangrijke zaken naar voren: ten eerste, belastingen dienen te worden gebruikt om te investeren in de gemeenschap waarin wij leven. En ten tweede, als je keuzes puur maakt op basis van fiscale overwegingen, kan dit niet alleen financieel schadelijk zijn, maar ook leiden tot een sociaal verarmd leven.
Maar is het niet heel menselijk om manieren te zoeken om zo min mogelijk belasting te betalen?
Natuurlijk. Voor veel mensen is dat begrijpelijk, vooral als ze het financieel moeilijk hebben. Iedereen wil er immers voor zorgen dat ze niet onterecht veel belasting betalen, wat volkomen terecht is. Maar wie huren de dure belastingadviseurs in? Het zijn vaak niet de mensen met een laag inkomen, maar juist de mensen met veel te besteden. En daar begint het morele vraagstuk. Het is te begrijpen dat mensen in een maatschappij die vaak draait om zoveel mogelijk geld behouden, niet verwachten dat fiscalisten hen adviseren om meer belasting te betalen. Maar het wordt problematisch wanneer belastingontwijking ten koste van de samenleving gaat. Binnen de grenzen van de wet blijven, betekent namelijk niet automatisch dat je ook binnen de grenzen van moraliteit blijft. Als je belastingen enkel als een kostenpost ziet, ben je echt bezig met een onzinnige manier van denken.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Eind vorig jaar was de Nederlandse pensioenpot goed voor 1.900 miljard euro. Pensioenfondsen beleggen veel in Amerikaanse, niet-financiële aandelen, zelfs meer dan in Europese. Toch beleggen ze, als je naar de gehele pot kijkt, nog steeds meer in Europa, wat logisch is gezien de nationale context. Maar dit roept volgens macro-econoom Edin Mujagic een belangrijke vraag op: Is de traditionele verdeling tussen risicovolle aandelen en risicovrije staatsobligaties nog wel houdbaar in de huidige economische situatie?
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Hoewel het gros van de Tweede Kamer er weinig voor voelt, is de kans toch zeer aannemelijk dat er vanuit Europa 800 miljard euro wordt geïnvesteerd in defensie. De grote vraag blijft wel hoe het uiteindelijk moet worden gefinancierd. Maar het staat buiten kijf dat er flink in moet worden geïnvesteerd, zegt macro-econoom Arnoud Boot. ‘Het gaat nu over de veiligheid van Europa, dus dit is als Nederland zijnde niet het moment om veto's uit te spreken, dat is onverantwoordelijk.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Het is weer zover: de jaarlijkse ‘ECB and Its Watchers’-conferentie, waar inderdaad weer heel veel centralebankbestuurders in het wild te zien waren, zegt macro-econoom Edin Mujagic. En als klap op de vuurpijl mocht president Christine Lagarde de aanwezigen toespreken, met een inkijkje in hoe de ECB werkt en wat de ECB gaat doen. Om kort te gaan: de mate van onzekerheid is zo enorm, dit hebben we eigenlijk nog nooit meegemaakt.
Haar Franse collega voegde daaraan toe dat het niet alleen de onvoorspelbaarheid is, maar ook de irrationaliteit van de beleidsmakers die die onzekerheid veroorzaken, zegt Mujagic. ‘Het is een zeer lastige omgeving waar de ECB in zit. Juist omdat er zoveel onzekerheden in zitten, is het volgens Lagarde belangrijker dan ooit om als ECB je vastberadenheid te tonen dat je zorg wilt dragen voor een lage inflatie; in die zee van onzekerheid zou de centrale bank juist een baken van zekerheid moeten zijn. Dat is precies wat je wilt horen, maar daarna haalde de rest van haar verhaal toch wel alle glans ervan af.’
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Nu Duitsland de traditionele Schuldenbremse overboord lijkt te gooien, vragen economen in de Financial Times zich af wat Duitsland gaat doen met al het geld dat vrijkomt nu het financiële hek van de dam is. ‘Er zal honderden miljarden euro's geïnvesteerd worden in infrastructuur en defensie. Maar er is ruimte voor veel meer investeringen’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. En daar hangt een groot gevaar aan vast.
De Financial Times heeft een groep van bijna 30 economen gevraagd naar wat Duitsland moet gaan doen. Duidelijk is dat er veel achterstallig onderhoud is wat betreft de infrastructuur. Daar gaat veel geld naartoe, maar veel economen zeggen ‘heel leuk’ die 400 miljard euro, maar Duitsland heeft eigenlijk ruimte voor 2000 miljard euro voor de komende tien jaar, zonder dat er zand in de wielen van de economie komt.
Dus ook dan komt de Duitse staatsschuld niet dusdanig in de problemen dat men in het buitenland zich daar zorgen om gaat maken. Volgens de berekeningen zal de staatsschuld dan oplopen van 60 procent nu naar rond de 85 procent over een decennium. Je kunt een hele discussie voeren over de vraag of dat veel of weinig is, maar het is in elk geval behapbaar.
Ik heb deze rubriek ondertussen meerdere keren uit verschillende landen gedaan: Zwitserland, Bosnië, Zweden. Daar kun je gewoon, als ik jou aan de lijn heb, rondbewegen zonder dat je bang hoeft te zijn dat de verbinding wegvalt. Dat is anders in Duitsland. Er zal daar geïnvesteerd moeten worden.
Maar laten we geen discussie voeren over de kritieke grens voor staatsschuld. Dat is echt gefriemel in de marge. Ik heb twee dingen toe te voegen aan de mening van die economen, die beweren dat Duitsland ruimte heeft voor 2000 miljard euro.
Het is namelijk niet zo dat wanneer je ergens genoeg geld tegenaan gooit, het dan per definitie allemaal goedkomt. Zo werkt het niet. Als je 2000 miljard euro in de Duitse economie stopt, dan moet je afvragen of daardoor ook allerlei nieuwe bedrijven ontstaan. Ik denk het niet, want die bedrijven schreeuwen om minder regels, lagere belastingen.
Daarnaast lees ik dat de aanstaande coalitie vooral van plan is de pensioenen te verhogen. De omvang van deze belofte kost ongeveer 350 procent van de Duitse economie. Het potje dat ze daarvoor opzij hebben gelegd, is goed voor om en nabij 10 procent van de economie. Do the math, zou ik zeggen: Er is een gapend gat in de financiering en ik kan me moeilijk voorstellen dat men op die beloftes gaat terugkomen. Dus die rekening zal betaald worden door de schulden op te laten lopen.
Als je de schulden zo hard laat oplopen, zonder dat je een grootscheepse deregulering in de economie gaat doorvoeren, dan komt er dus een enorme pensioenrekening op je af met het risico dat de staatsschuld gigantisch gaat oplopen. Die vliegt dan in de komende 10 á 20 jaar voorbij die 100 procent. En dan heb je echt een groot probleem.
Duitsland was altijd een soort bastion dat de Europese begrotingsregels overeind hield. Met deze ontwikkeling in Duitsland kan de champagne in Parijs open. Want het economisch beleid van de Europese Unie is op Franse leest geschoeid, net als het begrotingsbeleid en het monetaire beleid. De Europese Unie is een Franse Unie, een hele oude wens van Frankrijk komt hiermee uit.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Het kabinet presenteert binnenkort zijn voorjaarsnota. Intussen draait de Nederlandse economie op volle toeren. En dat is heel positief, zegt macro-econoom Arnoud Boot. ‘Er zijn weinig mensen werkloos, en het gaat beter dan ooit.’
Maar wat is dan verstandig beleid, in een situatie waarin de economie volledig bezet is?
Er is weinig tot geen ruimte voor nieuwe initiatieven, omdat de economie al op volle kracht draait. Dit betekent dat elke druk vanuit de politiek om mensen of bedrijven te helpen meteen leidt tot meer bestedingen, en dat werkt niet, omdat het inflatie en andere fricties in de hand kan werken en bovendien nieuwe initiatieven onmogelijk maakt. Je kunt bijvoorbeeld geen nieuw personeel aantrekken, omdat er al zoveel vraag is naar werkenden.
Een lastige situatie voor de overheid, dus.
Zeker. Terwijl de overheid zelf de financiële situatie goed kan overzien, is het voor politici moeilijker. Politici denken vaak aan de volgende verkiezingen en willen zoveel mogelijk kiezers tevredenstellen. Dit leidt ertoe dat elke partij die extra geld vraagt – bijvoorbeeld voor compensatie of om bedrijven te helpen – ook vaak de kans krijgt om dat te ontvangen. De minister van Financiën, Eelco Heinen, komt daarom in een lastige positie. Nederland heeft namelijk grote financiële overschotten, waardoor er meer geld beschikbaar is dan verwacht. De begrotingen vallen altijd mee, en de staatsschuld is laag, waardoor Nederland er financieel goed voor staat. Nederland is het ‘beste jongetje van de klas’. Dit maakt het voor de minister moeilijk om keuzes te maken die het budget beperken: er lijkt altijd wel ruimte lijkt te zijn voor extra uitgaven.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Het Amerikaanse handelstekort is de afgelopen maanden naar recordhoogte gestegen. Heel verwonderlijk is dat niet als je kijkt naar de manier waarop president Donald Trump te werk gaat, zegt Menno Middeldorp, hoofd van Raboresearch. ‘Als je heel hard gaat roepen dat je straks allerlei importen duurder gaat maken, is het logisch als mensen en bedrijven dat nu vast gaan inslaan.’
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Op de Eurotop in Brussel gaat het vandaag onder meer over de plannen van EU-commissievoorzitter Ursula von der Leyen om als EU gezamenlijk fors meer in defensie te investeren. De Europese Commissie wil als onderdeel van dat plan de Europese begrotingsregels versoepelen voor defensie-uitgaven. Een uitermate slecht plan, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Dit is het einde van de Europese begrotingsregels.’
Wat schort er aan de plannen van Von der Leyen?
‘Het gaat om een plan ter waarde van 800 miljard euro. Dan is de vraag in Europa altijd: hoe ga je dat financieren? Ze hebben het in twee stukken opgeknipt: 150 miljard euro worden een soort leningen van de Europese Commissie aan de lidstaten, en er is een stuk van 650 miljard, wat komt uit een clausule van de Europese begrotingsregels. Die clausule gaan we voor vier jaar activeren, maar wij weten wel beter: het blijft echt niet bij die vier jaar. Dit betekent dat de uitgaven die de lidstaten doen in het kader van defensie niet worden meegeteld voor de begrotingstekorten die je inlevert bij de EU. Dat is gewoon jezelf voor de gek houden, want die begrotingstekorten lopen wel degelijk verder op. Het is een soort creatief boekhouden op Europees niveau.’
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Als de term ‘Zeg n’s Aaa’ valt, denkt macro-econoom Edin Mujagic niet, zoals het overgrote deel van de Nederlanders van boven de veertig, aan Mien Dobbelsteen, maar aan ratings. ‘Het kan komen doordat ik pas sinds 1992 in Nederland ben, of doordat ik een hardcore macro-econoom ben.’
Sinds jaar en dag zit Nederland in een heel klein groepje met de hoogst mogelijke rating: AAA. En eens in de zoveel tijd wordt die status bevestigd in een updaterapport, in dit geval door Moody’s, één van de drie relevante ratingbureaus. ‘Het is een heerlijk stuk macro-proza, in een wereld waarin verder heel veel dingen misgaan: de hoogste rating wordt bevestigd, de outlook is stabiel en Nederland kent een zeer hoog niveau van economische stabiliteit en financiële kracht.’
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Aanvankelijk werd voor het eerste kwartaal van dit jaar nog een economische groei van bijna 4 procent in de Verenigde Staten verwacht. Maar die verwachting is volledig omgeslagen: inmiddels zien economen juist een krimp van bijna 3 procent. ‘Dat is een verschuiving van maar liefst zeven procentpunt, en dat is zeker niet niks’, zegt macro-econoom Edin Mujagic.
In het kader hiervan wil je het hebben over de GDP Nowcast van de Atlanta Fed?
Ja, maar laat ik eerst even uitleggen wat het precies is. De vraag hoeveel een economie is gegroeid, houdt economen en analisten natuurlijk sterk bezig. Maar het probleem is dat we vaak pas maanden later weten hoe groot die groei daadwerkelijk was in een bepaald kwartaal. Om dat op te lossen, heeft een van de regionale centrale banken in de Verenigde Staten, de Atlanta Fed, een methode ontwikkeld: de GDP Nowcast. Dit is geen voorspelling, maar een 'nowcast'. Ze proberen bijna in real-time in te schatten hoe de economie zich in het lopende kwartaal ontwikkelt. Dat is ontzettend waardevol, omdat het direct inzicht geeft in de economische dynamiek. Maar af en toe, zoals nu, zorgt het ook voor slapeloze nachten.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Het begint inmiddels op een vastgelopen plaat te lijken als het gaat om Nederland en inflatie, vindt macro-econoom Edin Mujagic. De stijging van de Nederlandse inflatie is vooral te wijten aan de hogere voedselprijzen en de oplopende kosten in de dienstensector. ‘Het is al zo lang het geval dat de inflatie in Nederland veel hoger ligt dan in veel andere westerse landen, dat je jezelf de vraag kunt stellen: wordt dit niet een structureel probleem?’
Hoeveel last heeft de consument van de inflatie?
Als we het hebben over voedsel, dat zijn de uitgaven waarmee iedereen in Nederland dagelijks te maken heeft. Dit zijn de kosten die mensen echt voelen en merken. Nederland heeft de afgelopen jaren wel loonstijgingen doorgemaakt, maar als je de inflatie en de totale loonstijging samen bekijkt, zie je dat voor veel mensen hun loon niet in hetzelfde tempo is gestegen als de prijzen om hen heen. Dit heeft een duidelijke impact op de consument. Maar als je het vanuit een macro-economisch perspectief bekijkt, heeft dit óók effect op het hele land. Het betekent dat de concurrentiepositie van Nederland verslechtert ten opzichte van de landen om ons heen. Stel je voor dat je een winkel hebt in een drukke straat, waar je dezelfde producten verkoopt als de winkels om je heen. Als jouw prijzen elke maand sneller stijgen dan die van de andere winkels, gaat dat ten koste van jouw winkel.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Er is veel discussie over het beleggingsbeleid van pensioenfondsen. Grote bedrijven zoals BP, Shell, BlackRock en banken stappen steeds vaker af van hun eerdere duurzame doelen. Dit heeft ook invloed op de rol van pensioenfondsen in de samenleving. Het grootste pensioenfonds van Nederland, ABP, besloot zich vorige week terug te trekken uit de beleggingen in technologiebedrijven Alphabet en Meta. Waarom die keuze is gemaakt, is volgens macro-econoom Arnoud Boot niet goed uitgelegd. ‘En dat is wel noodzakelijk.’
Waarom is dat zo noodzakelijk?
De keuze van pensioenfondsen om in bepaalde bedrijven wel of niet te investeren, heeft invloed op de spreiding van beleggingen. Minder spreiding betekent meer risico, wat op lange termijn kan leiden tot een lager rendement. Daarom moeten pensioenfondsen duidelijk uitleggen waarom ze bepaalde keuzes maken, het raakt immers het rendement van de deelnemers. Het is niet genoeg om te zeggen dat het beleid duurzamer moet worden. Er moeten goede, onderbouwde argumenten zijn die door de deelnemers ondersteund worden.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
De optimistische economische raming waar het Centraal Planbureau (CPB) gisteren mee kwam, komt neer op een meevaller van 8 miljard euro voor het kabinet. Dat de ramingen van het CPB er regelmatig naast zitten, heeft volgens FD-journalist Marijn Jongsma vooral te maken met de slagkracht van de regering. ‘Het kabinet slaagt er slecht in het geld uit te geven.’
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Economen van het Internationaal Monetair Fonds hebben onderzoek gedaan naar de kloof in arbeidsproductiviteit tussen de Verenigde Staten en Europa. Dat dit verschil groot is, is bekend. Desondanks ziet macro-econoom Edin Mujagic een aantal belangrijke nieuwe inzichten. 'Maar er is geen wondermiddel.'
De kloof tussen de groei van de arbeidsproductiviteit in Europa en Amerika neemt sinds de jaren '90 toe. De economen hebben een diepe duik genomen in de cijfers vanaf dat moment.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
In aanloop naar de rentevergadering van de Europese Centrale Bank (ECB) volgende week laten verschillende centrale bankiers al van zich horen. Een Italiaanse centrale bankier constateert dat de economie van de Eurozone zwakker is dan verwacht, doordat het verwachte herstel van de consumptie van huishoudens uitblijft. Zijn Franse collega tekent op dat de onzekerheid rondom importheffingen van de VS onze economische groei kan raken. ‘Wat ze allebei willen zeggen is: we moeten doorgaan met het verlagen van de rente, want daar heeft onze economie behoefte aan’, zegt macro-econoom Edin Mujagic.
See omnystudio.com/listener for privacy information.
-
Een herziening van de inflatiedoelstelling van centrale banken, daarvoor pleit Barbara Baarsma, hoofdeconoom bij PwC en hoogleraar economie aan de Universiteit van Amsterdam. In plaats van de gebruikelijke 2 procent, stelt Baarsma voor de doelstelling te verhogen naar minimaal 3 procent. ‘Het is iets waar we als samenleving gewoon aan zullen moeten wennen.’
Volgens Baarsma is een inflatiedoelstelling van 2 procent net genoeg om de economie te stimuleren door zowel consumenten als bedrijven aan te zetten tot investeren en uitgeven. 'Als de inflatie 2 procent is, is er lichte inflatie, en dat is net genoeg om zowel consumenten als bedrijven een reden te geven om nu te investeren of uit te geven, wat de economische groei stimuleert.' Dat is goed voor een lichte economische groei, 'prijsstabiliteit' genoemd.
De hoofdeconoom geeft echter aan dat er drie belangrijke redenen zijn waarom de 2 procent-norm mogelijk moet worden herzien. Ze benadrukt bovendien dat de huidige doelstelling de onvrede over de inflatie alleen maar voedt. 'Hoge inflatie vinden we altijd te hoog, maar het is iets waar we aan moeten wennen.'
See omnystudio.com/listener for privacy information.
- Visa fler
