Avsnitt

  • Toca falar de dúas vilas ben queridas e que teñen moito en común. Dun lado, Allariz (Ou-Gz), de orixe alto medieval, reconfigurouse arredor da recuperación do seu río Arnoia, e hoxe é un referente patrimonial e ambiental. Do outro, Ponte de Lima (Alto Minho-Pt), co seu rio Lima (de orixe e curso partillado coa parte galega) e o seu título de "vila mais antiga" de Portugal. Nas últimas décadas, ambas camiñaron xuntas, coas súas festas (A Vaca das Cordas e o Boi, a celebrárense nestes días de maio) e os seus festivais de xardins (expostos de maio a outubro). Falamos de todo iso con Xian Bobillo, profesor de lingua e literatura galega, que nos visita para falar dos anos nos que participou como "home do sedeño", na área "dos bois" da Asociación "Xan de Arzúa", parte importantísima do evento. El tamén axudou a escribir o Manual da Festa do Boi (na etapa moderna, é unha festa con 700 anos de antigüidade) e traballou durante case unha década na animación sociocultural do concello. Por outra banda, conversamos en liña coa vila "limiana" con Anibal Varela, eterno presidente da Associação Tradicional da Vaca das Cordas. En canto aos xardíns, explícanos de que vai esta edición Maria Lopez, concelleira alaricana de promoción económica, comercio e turismo. E ao teléfono, desde Lisboa, aténdenos Francisco Caldeira, eminencia da arquitectura paisaxista e presidente de ambos certames. Con el abordamos questións relativas á arte floral, as mudanzas de pel que supoñen festivais así para as vilas ou o desenvolvemento sustentábel, coas temáticas diferentes de cada ano. Unha marabilla de programa, a cabalo entre a celebración, os lazos de amizade e e convivencia natural co entorno... a un e outro lado da Raia! Escoitamos Grupo de Concertinas, e tamén aos Zés Pereiras, bombeiros de Amarante que fan as delicias por Allariz cada ano. Finalmente, bailamos cos Festicultores e o seu "Olivia Newton Jon era de Pantón".

  • As Letras Galegas deste ano (17-Maio) representan a homenaxe á cultura, a lingua e a literatura galegas (e en parte, tamén portuguesas, como nos comentan algúns...) Este ano tocoulle a Luisa Villalta, escritora, filóloga, profesora e até violinsta coruñesa. O seu legado analizámolo co grande e polifacético artista Xurxo Souto, que nos insiste na importancia de vincularmos música e poesía como elementos indisociábeis, e que trataron históricamente de "apartárnolos", sinala o acordeonista, actor, locutor, e activista incansable da causa galega. Un programa delicioso e tan creativo como "o momento da nosa música". Grande a ecuación, entre Villalta e Souto, coas obras sempre vixentes e celebradas da primeira ("O outro lado da música, a poesía" ou "ruído") e o recente libro do segundo, "Somos un pobo de artistas, o método Luísa Villalta" (Xerais) Será que si? Orquestra Bravú Xangai, co seu Grelocúmbia, para acabar danzando e mesturando letras e música. Sempre xuntas! Viva!

  • Saknas det avsnitt?

    Klicka här för att uppdatera flödet manuellt.

  • Hoxe falamos da grande aposta vertebradora da Eurorrexión a nivel de infraestruturas: a conexión de alta velocidade ferroviaria entre Porto e Vigo. E facémolo coa xente do Eixo Atlántico, o ente que asocia máis de 40 cidades a norte e sul do Minho. Xoán Vázquez Mao, secretario xeral, e Luís Nobre, presidente (desde o 1 de febreiro) e rexedor de Viana do Castelo, responden ás nosas dúbidas: cal é o momento actual do proxecto? Para cando será unha realidade? A prioridade continuará a ser esta conexión atlántica, fronte ás presións que buscan priorizar o Madrid-Lisboa? Para analizarmos todos os prismas, rebuscamos nos xornais, para ver o estado da cuestión nos últimos meses. A pregunta que fica no ar, ao final, é: cando poderemos confiar nun transporte público sobre vias, eficiente e rápido, que non nos faga ver aínda o Minho como esa fronteira que non se pode atravesar se non é co teu coche? A música de despedida, como non, un clásico de Andrés Dobarro: O tren... Viaxeiros a bordo!!! Pipiiiii!!!

  • Hoje falamos das Jornadas Galaico-Portuguesas que se celebram há já 12 anos na vila raiana de Pitões das Júnias (Montalegre) Mais de uma década a debate aberto, a falar acerca do significado da mitologia galaica, da herança céltica, a identidade partilhada desde a idade do ferro, etc. Música, poesia, etnografia, tradições orais, ou o papel do lobo, muitos são os tópicos a serem tratados com produndidade. Tivemos o prazer de ligar para o organizador do evento, o professor, escritor e historiador X. M Barbosa. Já no dia das jornadas, conversamos com um dos relatores, o Santi Bernardez, investigador freelance desde há 30 anos em questões relativas a celtismo e mundo céltico. Será que somos celtas? O grau de relacionamento que temos galegos e portugueses hoje, está a unir-nos apartir da antiguidade? Tudo isto e mais, apenas resta é escutar! A música do final, Luar na Lubre.

  • Neste capítulo voltamos ao mundo do cinema para falarmos de +Cuñados, o novo filme da produtora coruñesa Portocabo, da man do director Luis Avilés. Logo do éxito da primeira parte de 2021, a secuela é outra aventura dos cuñados (X. A. Touriñán, Miguel de Lira, Federico Pérez...), comezando por unha secuencia na Ponte Internacional de Tui. Moito humor e moita ourensania (viño do Ribeiro, licor café, polbo e Entroido...), e de todo iso e máis falamos co propio X. A. Touriñán (filólogo... e ás veces actor, humorista, presentador de TV, moi recoñecido na Galiza e non só) e tamén con Ivo Bastos, actor que nos atende desde o Porto (e que está encantado coa acollida que tivo na Galiza) Cos dous falamos de humor, de audiovisual, de proxectos, de lingua ou de fronteira. Un filme no que falares á galega e à portuguesa combínanse con naturalidade e non precisan de subtítulos...
    Bo cóctel para botar unha escoita, non?

  • Hoje recebemos uma visita muito agradável nos estúdios da rádio. São Xico Paradelo (com quem até falamos de banda desenhada), Irene Veiga (que já por cá esteve a presentar o livro da Noe em outubro), Jesús Arranz, Andrés Fdez. e Bernardo Marques, acompanhados da Noemi Vazquez (A Arca da Noe) Todos eles, com guitarra, alaúdes, filarmónica e grandes vozes, homenageiam a figura do Zeca ao vivo ... e muito mais. Cantam deliciosamente as "Cantigas de Maio", "Viva o poder popular", "quem diz que é pela rainha" ou "Altos castelos". E falam do significado de Abril ou da canção de autor da altura... e de hoje em dia. São gentes únicas, galegos que cantam ao Zeca graças a décadas de experiência no ativismo, a educação e a cultura, além da música. Eles contam como é que correu nas vezes que tocaram em Portugal. Enfim, membros de Cana Verde (grupo dos 80 reinventado muitos anos depois) e de Terra Morena (mais recente), mesturados e a fazerem melodia da boa para nós ouvir!!

  • Hoxe visítanos un furacán a Radio Allariz. Trátase da galega (ourensá de Xunqueira) Rochi Nóvoa, mestra de inglés, escritora, música, poeta... Só ela é capaz de promover e presidir "Tangaraño Cultural", recuperar a figura típica do entroido da súa zona (o "Farrumecos"), ou participar en recitais e encontros, debuxar, pintar... Unha mente inquieta xa con varias publicacións no mundo da poesía, que mesmo é capaz de retirarse a Polonia cunha bolsa para creadoras ("Diagnóstico poético", a súa obra) Aproveitamos para falarmos do significado da poesía grazas á última "das súas": o "1º Encontro Galaico-Português da Palabra", celebrado en Xinzo de Limia (20-4-24) Do outro lado da Raia, aténdenos Manuela Rainho, flaviense que participou no evento. Momentos de reflexión, de palabra... e tamén de música, coa "Voz das Mouras", grupo de voces e pandereteiras, coas que tamén colabora Rochi. Escoitamos "Ata a Lúa" e "Raiba". Como di Rochi... "necesitamos tempo" para asimilarmos... todo o que nos contou.
    E será que a vida é un poema musical? Ou unha música poética?

  • Não podiamos aprofundar no 25-Abril sem falarmos do Zeca Afonso, o autor da música ("Grândola, vila morena") que 50 anos depois continua a ressoar nas ruas e praças. Começamos com o trailer (Nós TV) do "Zeca 1972 Galiza", já que foi em Compostela onde a sua música foi cantada pela primeira vez. A seguir, ligamos ao Odilo G. Carnero, presidente da AJA-Galiza (Associação José Afonso, núcleo galego) Com ele revivemos a figura do músico natural de Aveiro, que sempre gostava de dizer que a Galiza era a sua segunda pátria (nesse triângulo africano, português e galego) Os valores deste e doutros cantores de uma época muito difícil "são eternos", como diz o nosso seguinte convidado, o grande Xico de Carinho (músico, harmonista, educador...) , que mesmo chegou conhecer o Zeca em Paris. Ele é que sabe o que se passou naqueles anos... Nas músicas, uma do Zeca ("os fantoches de Kissinger", de 1976) e outra no final do seu sobrinho, João Afonso ("Na Machamba", 1997) Se calhar, fazem falta 50 programas para redescobrir uma personalidade como foi o Zeca, o mais galego de quantos portugueses ousaram cantar e lutar pela liberdade... Minho acima?

  • Hoxe toca volver falar de Altri, e a súa macrofactoría de celulosa que está prevista asentarse na comarca galega da Ulloa. Xustamente desde alí fálanos Zeltia Laya, voceira da Plataforma "Ulloa Viva", logo de visitar o Parlamento Europeo en Bruxelas. Como ela nos comenta, o proxecto da empresa incumpre até 7 directivas comunitarias relativas á bioversidade, hábitats, calidade do aire, nitratos ou marco da auga. Foi, pois, xenial o poder expor estas e outras cuestións a salientábeis eurodeputados, como é o caso de Florent Marcellasi (Os Verdes), Idoia Villanueva (Unidas Podemos) ou Ana Miranda (vicepresidenta do comité de peticións, BNG) Como di Zeltia, "imos chegar até onde faga falta"...
    Atravesamos a Raia para conversar tamén con João Ribeiro, enxeñeiro lisboeta afincado en Vila Real, formado en Arquitectura Paisaxista e amante da coalición que forman "ambiente e educação". El xa visitou Palas de Rei hai dous anos para expor os cálculos considerados dos consumos vencellados á Altri, e relativos á madeira necesaria. Incidindo na problemática da eucaliptización que pode ir a máis cun proxecto destas características (previsto para 75 anos), João di que todo depende da forza da sociedade civil e da presión á que se someta aos diferentes gobernos e administracións.
    Para acabar, a música de António Zambujo e a súa "gota de água". Encaixa perfectamente co lema das xentes que foron ao Encoro de Portodemouros a dicir aquelo de "A auga é nosa, e non da celulosa"...

  • Hoxe corremos pola lingua. Desde Vigo aténdenos ao teléfono Anxo Terán, presidente da Asociación "Correlingua". Este ano cúmprense 24 anos de existencia desta festeira iniciativa, que busca celebrar co público escolar, animar a rapaces e rapazas de colexios e institutos de toda Galiza a xuntarse, falar, cantar e correr polo idioma. Como nos conta Anxo, durante o mes de maio, en 11 localidades galegas, case 20 mil rapaces van participar nun evento que este ano trae a mensaxe da inmediatez e da necesidade: "dende aquí até acolá, Galego xa!". O obxectivo é sensibilizar a sociedade a través da xente moza do significado da lingua... e as actividades? pois unha chea delas: "regueifando, desata a lingua, crealingua, cantalingua..."
    Acabamos cunha mostra das músicas vencedoras do ano pasado, e co tema da Mekanika Roller Band: "Maruxaina". Todo unha festa!

  • No dia de emissão deste programa são 50 os anos que já passaram desde a última Revolução "romântica" em Ocidente, a dos Cravos. A 25 de Abril de 1974, um levantamento de militares antifascistas acabaram pacíficamente (com espingarda e cravo na ponta) com 48 anos de Estado Novo, depuseram o governo de Marcelo Caetano e as terríveis guerras coloniais da África finalizaram. Isto por tod@s é sabido mas... qual a ligação que teve a Galiza no antes, durante e depois? Falamos com os galegos Carlos Pazos-Justo (professor de estudos românicos na Universidade do Minho) e Roberto Samartim (professor do departamento de letras da Universidade da Corunha) enquanto coordenadores e editores do livro "50 anos de Abril na Galiza" (Através) De Gaia, também na conversa, contamos com a Sónia Duarte, professora de secundária na cidade da margem sul do Douro e Licenciada em linguas e literatura modernas. Ela é uma das 12 autoras que escrevem nos dois blocos que o livro apresenta: de Fernando Rosas a Manuel Duran Clemente, Margarita Ledo ou Manuel Ledo. Todos os contributos visam na ideia que a revolução também teve parte importante a norte do Minho, e não só a nível cultural, musical ou sindical. Galiza e Abril... uma revelação!
    No final do episódio, a música de Sérgio Godinho, "liberdade".

  • Hoje toca olhar no passado para compreender-mos o futuro, 50 anos depois da Revolução dos Cravos, que acabou com 48 anos de ditadura em Portugal e trouxe a democracia a Portugal. De Lisboa fala-nos Manuel Duran Clemente, capitão da revolução, de mãe galega (de Pazos de Borbén-PO) Com ele conversamos sobre o significado de Abril, do colonialismo da época, a vontade de mudança e das dificuldades para consolidar o processo (PREC, Processo Revolucionário em Curso); inclusive o difícil que foi para ele ter que saír para a Guiné, em momentos de muita instabilidade (1974-1975) Falar com uma figura assim é fantástico, que além de militar é Licenciado na Administração, Cavaleiro da Ordem de Avis, ativista (fundador da Associação 25 de Abril) e mesmo Grande Oficial da Ordem da Liberdade (2021)... e poeta/escritor (2023- "Afeto e consciência" // 2024- "Crónicas de un insubmisso") Na música, não podia faltar o Grândola Vila Morena, acompanhada de "o povo unido jamais será vencido" e "a luta vai ser duro, companheiro".
    Isto é uma jóia radiofónica!!

  • Continuamos neste especial d'O Marco falando do Mirandés, língua astur-leonesa afincada no nordeste portugués. Falamos do valor asociativo con dúas das persoas que máis traballan pola recuperación e a supervivencia da Lhéngua. Trátase de Alcides Meirinhos e de Alfredo Cameirão, secretario e presidente da ALCM (Associaçon de la lhéngua i cultura mirandesa) Eles, con "prua" (orgullo), falan do importante que é protexer un tesouro así, recoméndannos publicacións e cursos, repasan as últimas décadas... e ollan para o futuro con certo optimismo. O mirandés ten que ser "unha ferramenta, unha máis-valía". Así mesmo, recuperamos un dos episodios do podcast da ALCM, Terreiro de la lhéngua: "nun deixes atamar la rábia".
    Acabamos encantados, co slogan necesario: falá-la ye dá-le bida!... e cunha música: Las çarandas, de Cirigoça.
    Oubrigado!

  • Hoje temos boa conversa na ocasião do 15º aniversário da Academia Galega da Língua Portuguesa. Falamos com o Pedro Casteleiro, corunhês vindo de Ferrol, advogado (e por vezes poeta) sobre quais as características desta organização que visa "maior input na relação da Galiza com a Lusofonia". Por outro lado, chamamos à Concha Rousia, psicóloga, escritora e ainda poeta raiana. Com ela conversamos sobre o poder da palavra, da língua, da natureza e também das jornadas "Mulher, Terra e Língua", celebradas em Xinzo de Límia em março, nos atos de comemoração que se estão a levar por toda a Galiza neste ano.
    Maravilha! Para acabarmos, música de Milladoiro: Alalá das Mariñas.

  • Hoxe vamos a Miranda de'l Douro, no nordeste portugués. Terra de pauliteiros, posta mirandesa e fronteira natural no rio máis vinícola, o seu maior atractivo é a sua fala. Si, la Lhéngua Mirandesa resiste ainda cuns 4500 falantes... e baixando. A Lei 7/99 de 1999 da República Portuguesa recoñece esta variante de astur-leonés como patrimonio propio do país, e recoñece tamén os dereitos lingüísticos da comunidade mirandesa. 25 anos despois, "pouco se ten feito", e hai moito que loitar por que non desapareza ... en 2040. Así o prognostica o noso primeiro convidado, o escritor, profesor e especialista en linguas minoritarias, Quique Costas. Con el sinalamos todo o que (non) se fixo e todo o que se pode aínda facer, e repasamos a sua visita á Assembleia da República para falar deste tema. Por último, tamén conversamos con Suzana Ruano, neofalante mirandesa, traballadora da ALCM (Associaçon de Lhengua i Cultura Mirandesa) e curiosa activa, como ela se define. E non para de rexistrar horas de gravacións coas xentes que aínda falan ese mirandés xenuíno... Biba!

  • Hoxe toca falar de medio ambiente, de celulosa e de mobilizacións cidadás. E é que Altri, unha empresa portuguesa, ten previsto instalar unha macroplanta de fibras téxtiles (que ao final parece ser celulosa) na comarca galega da Ulloa. Prométense centos de empregos e a Xunta deu luz verde, mais as xentes do corazón gandeiro da Galiza non o teñen tan claro. Fálase da produci´ñon de 400 mill toneladas de pasta solubre e 200 mill toneladas de lyocell, que poden degradar a biovidersidade da zona, poluindo o rio Ulla e mesmo afectando á Ria de Arousa, onde este desauga. Tal e como menciona a Plataforma Ulloa Viva ou a nosa entrevistada, a lucense Olalla Rodil, vice-portavoz do BNG no parlamento galego, é isto necesario? Recursos básicos privatizados, tremendo impacto ambiental e modelo socioeconómico invertido: que vivan 4 onde sempre viviron centos de familias cuns mínimos de dignidade. Perante o silencio mediático e o greenwashing da empresa, en connivencia cos poderes públicos... a batalla comezou! Será que ... nin todo o que vén de Portugal é bo?

  • Hoje falamos da Eurorregião em positivo, junto com o Roi Ribeira, jornalista da Nós TV e co-diretor do documentário "O diamante galego", Esta produção, já disponibilizada no Youtube e no canal da AGAL (Associaçom Galega da Língua), analisa em 45 minutos o imenso potencial económico que tem o contínuo urbano Ferrol-Porto, com uma área de influência de 6 milhões de pessoas e umas cidades galegas estratégicamente colocadas e comunicadas em forma de diamante. Basseando-se no livro do filósofo e ensaísta Antón Baamonde ("Unha nova Olanda: de Ferrol ao Porto, as cidades galegas e o norte de Portugal no escenario global", 2021), as entrevistas que coordenou o Roi Ribeira foram muitas, a norte e sul do Minho: empresários, políticos, economistas... e todos aderem à idea de uma Eurorregião em forte crescimento, numa altura de alianças e estrategias próprias que defrontem o poder centralista dos dois estados. No final, música de Sara Correia ("Chelas"), uma das favoritas do convidado do episódio.

  • Hoje falamos com o José Ramom Pichel, engenheiro informático galego, a trabalhar em projetos de processamento da linguagem natural (Projeto "Nos" conjuntamente com o Citius e o ILG, de IA aplicada ao galego) Com ele abordamos a PROPOR 24, um congresso único sobre processamento computacional (IA) do português celebrado pela primeira vez fóra de Portugal e do Brasil. Sim, no mês de março foi Santiago de Compostela quem uniu vozes galegas muito relevantes, a sumar a outras do sul do Minho ou de além do Atlântico, vozes de cientistas respeitados na questão. Os resultados, como diz José Ramom, foram muito positivos, com a variante galega a ser considerada no tronco comum da lusofonia. Em um momento onde a tecnologia está a mudar tudo, é uma maravilha saber do PROPOR e do imenso trabalho que se está a desenvolver a respeito da IA ... a contar com a fala deste cantinho da península. A música do final, maravilha: Filhas da Cassandra e Tanxugueiras: quen é que canta?

  • Hoxe conmemoramos o 8-M falando dos retos e as necesidades ás que se enfronta a nosa sociedade, en clave feminista. Nun momento de incertezas e de involución de certos dereitos das mulleres que se crían consolidados, a celebración deste ano foi mesmo un tanto descafeinada por divisións internas e agresividade externa, allea ao movemento, sobre todo da parte política máis reaccionaria. Analizamos todo con Pilar Estévez, presidenta da Plataforma Feminista Galega. Do lado portugués finalmente non conseguimos falar con ninguén da Marcha Mundial das Mulheres nin coas compañeiras da Plataforma Portuguesa para os Direitos das Mulheres, mais recomendamos vivamente que sigades a súa acción. Acabamos con Adriana Nolesco e a súa música: "pra todas as mulheres". Para todas vós vai este programa!

  • Hoje vamos "bater papo" até Rio de Janeiro, com o Christian Salles, funcionário público e apaixonado da Galiza e do galego. Após inúmeros projetos, já há alguns anos que começou a fazer entrevistas relativas a personagens galegas e portuguesas, muito interessantes mesmo. O seu último espaço é o "Quintal da Galécia" (a nossa língua comum), e interessa-nos muito a perspetiva brasileira que ele fornece no assunto. Além disto, também apresentamos os projetos de outros criadores de conteúdo galaico-português: O Centro (Antia Cortiças, Jorge Mendes, Pablo Lamas), Café com Português (Carla Nepomuceno) e Jardim à Beira Mar Plantado (Jorge Mirancos) Com eles já conversámos para um capítulo semelhante a este, conteúdo d'O Centro. Agora sim, com o Christian, estamos todos os fãs galaico-portugueses... ou não? Olha que bom!