Avsnitt
-
Livepodkast fra 18. april 2024. Er Domhild og Eirik gift eller ikke? Og hvor mye er en pilegrimsreise egentlig verdt? Aslak og Ole-Albert diskuterer to nye saker fra middelalderen. Anne-Lise Lommerud leser historiene, og Elisabeth Gaver lydlegger med sin middelalder-fidle.
Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.
-
Aslak og Ole-Albert serverer to helt nye historier pÄ Nasjonalbiblioteket pÄ Solli plass 18. april klokken 19.00. Hent ut billett her!
Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.
-
Saknas det avsnitt?
-
Aslak og Ole-Albert snakker om middelalderkongene HĂ„kon HĂ„konsson og Magnus LagabĂžte, om landsloven av 1274 og om Norges plass i Europa i middelalderen.
Episoden er laget i samarbeid med Monster podkast.
Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.
-
Bonden Havr blir overfalt av en gruppe bevĂŠpnede munker en sommerdag i 1310. Aslak og Ole-Albert snakker om kirke og laksefiske.
Episoden er laget i samarbeid med Monster podkast.
Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.
-
Naboene Aslak og Grjotgard krangler over hvor grensa egentlig gÄr. NÄtidens Aslak og Ole-Albert snakker om jordbrukssamfunnet i middelalderen.
Episoden er laget i samarbeid med Monster podkast.
Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.
-
Eirik redder datteren Gro fra fangenskap, lagmann Nikolas fÄr trÞbbel med bÞndene i Jemtland. Aslak og Ole-Albert diskuterer barnemord som historisk forbrytelse og litterÊrt motiv, og kongens (manglende) kontroll i Norges grenseland.
Episoden er laget i samarbeid med Monster podkast.
Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.
-
Tjenestegutten Olav fĂžrer husfrua i dĂžden mens han gjĂžr noe nyttig. Aslak og Ole-Albert snakker om Bergen og diskuterer konseptet edsavleggelse.
Episoden er laget i samarbeid med Monster podkast.
Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.
-
Groa har levd i et ulovlig kjÊrlighetsforhold med Simon, men vil nÄ fÄ tilgivelse for sine synder. Aslak og Ole-Albert diskuterer kjÊrlighet og ekteskap i middelalderen.
Episoden er laget i samarbeid med Monster podkast.
Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.
-
Aslak og Ole-Albert diskuterer middelalderen â perioden, kildene og mytene.
Episoden er laget i samarbeid med Monster podkast.
Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.
-
Samanliknar ein kvinner si rettslege stilling etter Landslova med den ein finn i mange andre lovverk i Europa, sĂ„ hadde dei ein sterkare stilling i det norske samfunnet. Problemet er at lovene, som for sĂ„ vidt sagalitteraturen, gjev oss avgrensa innsyn i korleis kvinner faktisk opererte som rettslege aktĂžrar. Det bevarte diplommaterialet gjev oss derimot eit stĂžrre innblikk i faktisk praksis, sjĂžlv om bevaringssituasjonen gjer dette ĂČg til ei problematisk kjelde. Men kva kvinner mĂžter vi i diplommaterialet og andre kjelder i tida rundt Landslova, korleis agerer dei som rettslege aktĂžrar, og stĂ„r dei fram som meir handlande enn det ein kan lesa ut av Landslova?
Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.
-
«Norge, Norge, hytter og hus og ingen borge», skreiv BjÞrnstjerne BjÞrnsson i eit dikt. Heilt korrekt er ikkje dette, for det fanst kongelege borganlegg i norske byar, og nokre aristokratar bygde seg mindre steinborger pÄ slutten av 1200-talet. Men dette var likevel ingenting i forhold til det ein fann elles i Europa, og sjÞlv i vÄre naboland Sverige og Danmark, der aristokratar sine steinborger gjorde teneste som bÄde forsvarsverk og administrative sentrum pÄ deira jordegods. Denne mangelen pÄ visuelt uttrykk for aristokratiet si makt har gjerne leia til at ein overser aristokratiet si rolle i norsk mellomalderhistorie. Men kven utgjorde det norske aristokratiet, kva rettsleg og politisk rolle spela dei i dei ulike delane av mellomalderen, og i kva grad minna dei om deira standfellar i resten av Europa?
Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.
-
Etter Landslova av 1274 var kongen Guds ombodsmann og styrte den verdslege delen av riket, medan biskopen, som ĂČg var Guds ombodsmann, og styrte den Ă„ndelege delen av riket. Difor regulerte Landslova bare verdslege spĂžrsmĂ„l, medan dei Ă„ndelege â som til dĂžmes ekteskap â vart regulert av kyrkja sin rett â den kanoniske retten. I settargjerda, ein avtale mellom kongs- og kyrkjemakt i 1277, vart lovgjevings- og domsmakt fordelt mellom desse to delane av det vi kan kalla ei statsmakt. Men i Settargjerda finn ein ofte ganske generelle formuleringar, og praksis var langt meir mangfaldig enn det ein kan lesa ut av denne avtalen. SĂ„, ut i frĂ„ det bevarte diplommaterialet frĂ„ mellomalderen, korleis vart dette skiljet mellom verdsleg og Ă„ndeleg jurisdiksjon faktisk handheva? Kva slags domstolar tok folk sakene sine til, korleis vart det laga domstolsordningar som byrde bru over skiljet mellom det verdslege og Ă„ndelege, og i kva grad kan vi slutta oss til at skiljet mellom verdsleg og Ă„ndeleg jurisdiksjon faktisk var viktig i folk sin kvardag?
Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.
-
Landslova stilte kongsmakta ovanfor to problem, som heng saman. For det fyrste var det eit heller lite kongelege styringsapparatet som skulle sikra at Landslova vart ei verksam lov, og ikkje eit reint skrivebordsarbeid. For det andre var Landslova verksam i heile Fastlands-Norge, i tillegg til vesterhavsÞyane FÊrÞyane, Shetland og OrknÞyane, og dei geografiske distansane gjorde det vanskeleg for ein liten sentraladministrasjon Ä kontrollera korleis Landslova vart faktisk nytta rundt om i riket. Difor sette Landslova og rettarbota frÄ 1280 opp ei styringsstruktur som gjorde at konges menn bÄde mÄtte samarbeida lokalt, og faktisk vart kontrollert av lokalsamfunnet. Korleis var desse kontrollordningane designa, og korleis fungerte dei gjennom mellomalderen?
Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.
-
Landslova av 1274 bygde vidare pÄ, og utvida ein tradisjon for rettsleg regulering av jordbruk og handel. Utmarksressursar har alltid vore viktig for norsk Þkonomi, og difor underlagt rettsleg regulering som Landslova i stor grad vidarefÞrte. OpplÞysinga av trÊlehaldet gjorde at det kom til nye ordningar for jordleige, og ein klasse av det som seinare heiter leiglendingar vaks frampÄ 1100-talet. OpplÞysinga av Êttesamfunnet gjorde at odelsretten gjennomgjekk endringar fÞr den fekk si form med Landslova. Og byveksten pÄ 1100- og 1200-talet fÞrte til eit stÞrre behov for pris- og nÊringsregulering i Bylova av 1276. SÄ korleis vart jordbruk og handelsverksemd regulert av Magnus LagabÞter i hans store lovarbeid pÄ slutten av 1200-talet?
Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.
-
I det som gjerne vert kalla prologen til Landslova av 1274 stÄr Magnus LagabÞter fram som ein konge som bare bÞtte pÄ gamal rett. I det ein gjerne kallar epilogen til Landslova stÄr derimot kongen fram meir som ein lovgjevar. Begge deler er for sÄ vidt rett, sidan Landslova bÄde byggjer pÄ gamal rett og innfÞrer heilt nye lovreglar. SÄ dÄ mÄ ein spÞrja: I kva grad vidarefÞrte Landslova gamal rett, kvifor vart gamal rett vidarefÞrt, og kva gamal rett valte ein Ä vidarefÞra nÄr det var fleire alternativ? Og i kva grad vart det laga ny rett med Landslova, kva omsyn fremma ein gjennom dei nye reglane, og kan vi slutta frÄ arbeidet med Landslova til kva politikk Magnus LagabÞter Þnskte Ä fÞra?
Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.
-
VĂ„gan i Lofoten lĂ„g rett vest for der KabelvĂ„g ligg i dag, og var den nordlegaste av dei stadene vi reknar for byar i Norge i mellomalderen. Samstundes er det den byen ein veit minst om. VĂ„gan vart eit viktig fiskevĂŠr og ogsĂ„ eit handelssentrum for omrĂ„det. Eksport av fisk herifrĂ„ til kontinentet over Bergen gĂ„r i alle hĂžve tilbake til 1100-talet. Aktiviteten var store vĂ„r- og sommartid, medan vintertid mista VĂ„gan mykje av bypreget sitt. Dette skuldast ĂČg at plassen ikkje var eit kyrkjeleg sentrum, som i staden lĂ„g lenger nord pĂ„ Trondenes ved dagens Harstad. Nedgang i handel etter Svartedauden og pĂ„fĂžlgjande pestar gjorde at handelen i Lofoten vart trekt sĂžrover til Trondheim og ikkje minst Bergen, og VĂ„gan forsvann heilt som handelssentrum i lĂžpet av 1400-talet.
Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.
-
I fÞlgje Snorre Sturlasson vart Oslo etablert av Harald HarrÄde pÄ midten av 1000-talet, men pÄ det tidspunktet hadde bydanninga alt teke til. I 1070 vart det etablert eit bispesete i Oslo, og byen fekk delvis preg av Ä vera ein biskopsby, som vil seia at biskopen dominerte byen Þkonomisk og politisk. Dette endra seg i lÞpet av 1200-talet, og frÄ kong HÄkon V frÄ 1299 vart Oslo kongeleg residensby, og i ein periode sÄ sentral at vi kan kalla den for ein hovudstad.
Byen vart slik eit Þkonomisk og politisk senter der Oslofjorden mÞter eit rikt innlandsomrÄde, og som andre norske mellomalderbyar, vaks Oslo fram som utskipingshamn for naturressursar i innlandet.
Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.
-
Det har vorte hevda at TÞnsberg er Norges eldste by, og i fÞlgje Snorre Sturlasson var byen grunnlag fÞr 871. Under eit kvart omstende vaks byen fram i eit omrÄde med stor rikdom, og var eit knutepunkt for handel med kontinentet. PÄ Slottsfjellet over byen var det frÄ midten av 1100-talet eit festningsanlegg.
Under HÄkon HÄkonsson si regjeringstid mellom 1217 og 1263 vart det her bygd eit festningsverk i stein, med to ringmurar og eit kastell i midten, det heile kjent som TÞnsberghus. Her residerte norske kongar frÄ midten av 1200-talet, og byen var kongeleg redisensby pÄ heile 1300-talet.
Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.
-
Trondheim var i mellomalderen setet for dei norske erkebiskopane. I fĂžlgje Snorre Sturlasson var byen grunnlag av Olav Trygvasson i 997. Trondheim lĂ„g i maktomrĂ„det for ladejarlane. Dei var ei fyrsteslekt som kontrollerte TrĂžndelag og Nord-Norge, eit omrĂ„de rikt pĂ„ naturressursar i bĂ„de havet og pĂ„ fjellet. Denne rikdommen mĂ„ ha vore noko av bakgrunnen for at det norske erkebispesetet vart lagt til Trondheim i 1153. Med det kom bĂ„de eit lĂŠrdomsmiljĂž til byen, men ĂČg politisk makt. Alt visualisert gjennom Nidarosdomen, som trona over byen som det stĂžrste byggverket i norsk mellomalder. Trondheim var ĂČg ein viktig kongeleg residensby pĂ„ byrjinga av 1200-talet, og med Landslova av 1274 vart Trondheim ĂČg staden kongeval skulle skje.
Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.
-
Bergen var Norges stĂžrste by i mellomalderen. I fĂžlgje Snorre Sturlasson var byen grunnlag av Olav Kyrre i 1070. OmrĂ„det hadde dĂ„ vore eit maktsenter lenge, med kongsgarden pĂ„ Ă rstad bak byen, som eit klart teikna pĂ„ dette. Bergen ligg mellom Sognefjorden i nord og Hardangerfjorden i sĂžr. Desse fjordane gĂ„r djupt inn i landet, og kan reknast som vegar til Ă„ transportera naturressursar ut frĂ„ heile det sentrale Vestlandet for utskiping til kontinentet. Dette er mykje av bakgrunnen for at Bergen var ei mellomstor europeisk handelsby i hĂžgmellomalderen. Men viktig for byveksten var ĂČg at Bergen pĂ„ 1200-talet var den viktigaste residensbyen for norske kongar, samstundes som erkebiskopen ĂČg hadde eit palass her.
Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.
- Visa fler
