Avsnitt
-
בפרק החותם את שבוע ליבוביץ, לרגל שלושים שנה למותו של ההוגה המבריק, נעמיק בפרשת השבוע, שבה מופיע הביטוי ״עם סגולה״, לצד ההבטחה שעם ישראל יהיה ״עליון על כל הגויים״. בפרק נצלול למחלוקת העתיקה על משמעות הפסוקים הללו, ונגלה כיצד ליבוביץ חשב שיש לקרוא אותם ולפעול לאורם.
רוצים להמשיך לקרוא ולחשוב יחד על הטקסטים? הצטרפו לקהילה שלנו בפייסבוק >> https://bit.ly/3LghTYi -
מאין אמור האדם הדתי לשאוב את תפיסותיו לגבי אופייה של מדינת ישראל, ולגבי מדיניות הפנים והחוץ שלה? האם הוא אמור למצוא תשובות לשאלות הללו בין ספרי ההלכה, או שמא הוא חופשי להכריע בסוגיות פוליטיות על פי צו מצפונו? ובכלל, מה טיב הקשר הרצוי בין דת למדינה? בפרק נעמיק בתפיסות המפתיעות של ליבוביץ בסוגיות דת ומדינה, נגלה מדוע קרא ליצור הלכה חדשה שתעסוק במדינת ישראל המודרנית, ומדוע קרא בהמשך חייו להפרדת הדת מהמדינה.
רוצים להמשיך לקרוא ולחשוב יחד על הטקסטים? הצטרפו לקהילה שלנו בפייסבוק >> https://bit.ly/3LghTYi -
Saknas det avsnitt?
-
ליבוביץ טען שישנם שני סוגי דתות – ״דת מעניקה״, שסמלה הגדול הוא הצלב, ו-״דת תובעת״, שסמלה הגדול הוא מעמד העקידה. בפרק נגשש אחר תפיסת היהדות של ליבוביץ, נשאל מדוע הוא רואה את עקידת יצחק כסמל ומופת, ננסה להבין מהי אמונה ״לשמה״, ונשאב השראה מהרעיון של התמסרות מוחלטת למה שמעבר לצורכי האדם.
רוצים להמשיך לקרוא ולחשוב יחד על הטקסטים? הצטרפו לקהילה שלנו בפייסבוק >> https://bit.ly/3LghTYi -
כשבן שיחתו אמר לו ש״בני הבריא ממחלה קשה בעזרת השם״, ליבוביץ, שבנו מת מסרטן, נהג להשיב: ״ובני נפטר ממחלה קשה בעזרת השם״. בפרק נעמיק בתפיסת האלוהים והאמונה הייחודיות של ליבוביץ, נגלה מדוע חשב שלאל אין כל תפקיד לגבי האדם, ונשאל מדוע הוא בכל זאת בחר לקבל על עצמו עול מלכות שמיים.
רוצים להמשיך לקרוא ולחשוב יחד על הטקסטים? הצטרפו לקהילה שלנו בפייסבוק >> https://bit.ly/3LghTYi -
במלאת שלושים שנה למותו של ישעיהו ליבוביץ, נקדיש את חמשת הפרקים הקרובים למשנתו של ההוגה החריף והמשפיע. בפרק הנוכחי נתחיל ברעיון המרכזי שחוזר כחוט השני בהגותו של ליבוביץ: הקשר שבין מדע לערכים. נשאל מדוע ליבוביץ חשב שאין קשר בין מה שאנחנו יודעים לבין מה שאנחנו רוצים, נעמיק במערכת היחסים שבין מדע לערכים, ונגלה מדוע הקשר הזו הוא המפתח להבנת מחשבתו של ליבוביץ.
רוצים להמשיך לקרוא ולחשוב יחד על הטקסטים? הצטרפו לקהילה שלנו בפייסבוק >> https://bit.ly/3LghTYi -
האם הדינים המתוארים בתורה משקפים מציאות אידיאלית, או שהם מבטאים ניסיון פרגמטי לשפר את המציאות ברגע היסטורי מסוים? השאלה הזו הופכת לרלוונטית במיוחד עם ההעמקה בפרשת השבוע, המתארת את האופן שבו יש להתייחס ל-״אשת יפת תואר״ הנלקחת בשבי.
בפרק נגלה כיצד אפשר לקרוא את הפרשה ב״קריאה של חסד״, כניסיון אמיץ לשפר את גורל השבויות, לעומת הנורמות המוסריות שהיו נהוגות בעבר, ולצידה נתבונן בה בקריאה ביקורתית, שמצביעה על הסכנה והבעייתיות שטמונות בה. לבסוף נתבונן במבט-על בסדרת הפרקים השבועית, שעסקה בהיבטים שונים של מוסר לחימה.
-
האם קיום מצוות נעלות מצדיק ביצוע של עבירות ושל עוולות? לפי הרמב״ם, ״מצווה הבאה בעבירה – אינה מצווה״, למעט במקרים חריגים. במציאות הביטחונית בישראל, השאלה הזו מקבלת משמעות הרת גורל: האם הערך הנעלה של שמירה על הביטחון מצדיק פגיעה בילדים ובבלתי מעורבים?
בפרק נתבונן בשאלה הזאת דרך חשיבת העומק של הפצ״ר לשעבר, מנחם פינקלשטיין, על דילמת הסיכול הממוקד, נכיר את שבעת הכללים שהוא קבע לביצוע סיכולים ממוקדים, ונעמיק בשינויים שהתחוללו בהם במלחמה הנוכחית.
-
מסמך רוח צה"ל מתאר את הרוח שצריכה להניע את פעילות הצבא, ואת הערכים שעליהם צה"ל מבוסס. בפרק נכיר את המסמך הייחודי הזה, נעמיק במחלוקות שהוא עורר, ונתבונן באתגרים האתיים והחברתיים הטמונים בו.
-
בתגובה לפיגועי ירי שהתרחשו בישראל של שנות השלושים, היו שביקשו להשיב לערבים כגמולם ולנקוט בפעולות טרוריסטיות כנגדם. דוד בן גוריון ראה את הדרישה הזו כסוג של ״התבוללות ערכית״ מסוכנת. בפרק נעמיק בדבריו ובדברי ברל כצנלסון, שהזהיר גם הוא מ-״התבוללות מוּפתאית״ (מלשון ״מוּפתי״) ומחיקוי דרכי הטרור, ונשאל כיצד העמדות שלהם מתחברות לדילמות המוסריות במלחמה הנוכחית.
-
על שלושה כוחות עומק שנאבקים זה בזה עומדת הישראליות: האומה, האנושיות ורוח הקודש. בטקסט בן למעלה ממאה שנה, שנדמה כאילו נכתב היום, מתאר הרב קוק את ההתנגשות בין המחנות הפוליטיים שמייצגים את הכוחות הללו, ומסביר מדוע המאבק ביניהם עשוי להרחיק אותנו מן האמת.
-
בפרשת השבוע מופיעות מגבלות על המנהיג הפוליטי, שבליבן האיסור להרבות כסף וזהב. בימינו, לעומת זאת, דווקא נהוג שבצמרת הפוליטית מתברגים אנשים עשירים. בפרק נשאל ממה חששה התורה כשאסרה על החיבור בין הנהגה לבין צבירת ממון רב, נגלה כיצד האיסור הזה מתבטא במנהיגותו של רבן גמליאל, ונקרא בטקסט של הרב קוק בנושא לרגל 89 שנה לפטירתו.
-
גדולי תלמידי החכמים היו עוקבים אחרי רבותיהם אפילו לבית הכיסא כדי ללמוד מהתנהגותם. המחנך אמנם מלמד בכל מעשיו, אך מה צריכים להיות הגבולות של המעשה החינוכי? בפרק הקרוב נתבונן בשאלה הזו, נעמיק בשלושת עקרונות החינוך בעולם הגלובלי לפי הפילוסופית מרתה נוסבאום, ונשאל מהו חינוך לאמפתיה תרבותית.
-
איש החינוך הברזילאי פאולו פריירה הזהיר אותנו מתופעת "החינוך הבנקאי", ששואף להפקיד כמה שיותר ידע במוחות התלמידים. התופעה ההפוכה מתבטאת בהגותו של מרטין בובר, שהאמין שבליבו של החינוך צריך לשכון הדיאלוג. בפרק נשאל מהו ״העיקרון הדיאלוגי בחינוך״, ונכיר את שלושת סוגי השאלות שעל המחנך לשאול.
-
למי בעצם מיועדת מערכת החינוך? האם נכון שכולם וכולן ילמדו בבית הספר? ומה בנוגע למורים – מה דרישות הסף שיש להציב עבור קבלתם למערכת? בפרק נחזור למחלוקת נושנה בין בית שמאי, שסברו שיש ללמד רק את מי שעומד בקריטריונים מסוימים, לבין בית הלל, שסברו שיש ללמד כל אדם. נכיר גם את מושג ״שומר הסף״, ונגלה כיצד הוא השפיע על ההלכה בשאלות של מי יכול ללמוד וללמד.
-
לכבוד החזרה לספסל הלימודים נקדיש את הפרקים הקרובים להשקפות מגוונות בנוגע לחינוך – נשאל מהו חינוך, האם נכון שכולם ילמדו, כיצד נכון ללמד ומי ראוי להיות מורה. נתחיל באבחנה בין חינוך לבין אילוף ושיטור, ונחפש בעזרת הרש״ר הירש את משמעויות העומק של הפסוק המפורסם: "חנוך לנער על פי דרכו".
-
בפרשת השבוע מופיע הרעיון הכמעט חתרני של שמיטת כספי חובות אחת לשבע שנים. בפרק נעמיק ברעיון הזה, נגלה מדוע הלל נאלץ לעשות לו מעקף, ונשאל מהי תנועת הנפש של השמיטה.
-
בספרו האחרון חילק אריך פרום את ההווייה בעולם לשני סוגים: being (״מימוש עצמי״) ו-having (״בעלנות״). בפרק ננסה להבין מהם חיים מתוך תפיסת בעלנות, ונשאל מהי האפשרות השנייה שמציע פרום למפגש עם החיים. נקנח במכתב מסקרן של דוד בן גוריון לשר האוצר, שבו הוא מתלונן על כך שבטופס המס מופיעה המילה ״בעלי״.
-
תחושת הבעלות הופכת את מעשה הנתינה לאתגר קשה – הן עבור המעניק, ולא פחות מכך עבור המקבל. בשירה "בצל האלה" פוגשת המשוררת זלדה בקשישה פושטת יד ולומדת ממנה על נתינה ועל קבלה, ואנו מנסים בפרק ללמוד יחד איתה.
-
על ארבעה סוגים של יחס לבעלות דיברה המשנה. אחד מהם – היחס שלפיו ״שלי שלי, שלך שלך״, נתפס לכאורה כטבעי וכמאוזן, אך המשנה מזהירה שזוהי עשויה להיות ״מידת סדום״. בפרק נקרא בטקסט של הרש״ר הירש שבאמצעתו נשאל מהי מידת סדום, ומה מסוכן כל כך בחברה שמבוססת על ״שלי שלי״.
-
מושגי הקניין והבעלות עתיקים כדברי ימיה של האנושות, ונדמים עבורנו כמעט כמו טבע שני. אך גורלו הטרגי של יילוד האישה הראשון – שהיה קרוי קין, מלשון קניין – עשוי לרמוז על הסכנות הטמונות בחיים המבוססים על בעלות. בפרק נעמיק ברעיון שבעלות וקניין הם יסוד הרע בעולם, דרך טקסט של הפילוסוף ז'אן-ז'אק רוסו, החוזר אל הרגע הראשון שבו אדם העז להקיף בגדר שטח מסוים, ולהכריז – ״שלי״.
- Visa fler