Avsnitt
-
W Polsce mamy kilkadziesiąt tysięcy sołectw. Sołtysi wybierani są przez zebrania wiejskie i przez okres kadencji są swoistymi gospodarzami wsi. Pracę wykonują społecznie, choć na skutek niedawnych zmian ustawowych będą mieli dodatek emerytalny za swoją służbę. Praca sołtysa pokazuje na czym może polegać budowanie demokracji na najniższym szczeblu wspólnoty lokalnej. Decyzje o wybudowaniu boiska, świetlicy, placu zabaw są dla wielu osób często ważniejsze niż debaty, które się toczą na szczeblu ogólnokrajowym. Często problemem jest gdzie mieszkańcy mogą się w ogóle spotkać - jeśli we wsi nie ma remizy strażackiej czy świetlicy wiejskiej. Sołtys może także angażować współmieszkańców do różnych inicjatyw społecznych. Jeśli czuje potrzebę służby, to może stać się dla mieszkańców kimś wyjątkowym, osobą, która uczy aktywnego obywatelstwa. Natomiast zebranie wiejskie mogą być przeprowadzane w taki sposób, że nawet Parlament mógłby z nich czerpać wzory. Ważne jest także budowanie poprawnych relacji z wójtem, burmistrzem i lokalnymi radnymi - od tego zależy jakość zarządzania i rozwiązywania konkretnych problemów.
O demokracji na szczeblu sołectw rozmawiam z Michałem Nowakiem. Michał Nowak jest sołtysem wsi Radunica w gminie Pruszcz Gdański. Sołtysem jest od 8 lat. Założył także Stowarzyszenie Sołtysi Pomorza. Jest także mężem i ojcem dwójki dzieci. Zawodowo zajmuje się na dzień pracą na rzecz jednej z korporacji przy projektach inwestycyjnych. Pokazuje swoją postawą i zaangażowaniem, że Polskę można zmieniać nie tylko wielkimi hasłami, ale pieczołowitą i staranną służbą na rzecz innych, wykonywaną każdego dnia.
Partnerem podcastu jest Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska.
-
Walka ze zmianą klimatu to jedno z najważniejszych wyzwań dla współczesnego świata. Od sukcesu w tej walce zależy bezpieczeństwo ekologiczne nas i przyszłych pokoleń oraz przetrwanie naszej planety. Organizacje międzynarodowe, naukowcy, działacze społeczni, aktywiści i aktywistki od lat apelują, że z tym wyzwaniem trzeba się zmierzyć. Na szczeblu Unii Europejskiej podejmowane są różne inicjatywy polityczne i prawne. Sprawami dotyczącymi prawa do życia w czystym, zdrowym i zrównoważonym środowisku zajmują się sądy krajowe i międzynarodowe. Jednak czy obecny wysiłek jest wystarczający? Czy walka ze zmianą klimatu nie przegrywa z populizmem - odwoływaniem się przez polityków do naszych lęków, przyzwyczajeń i pokładów tożsamości, związanej np. z tradycją wydobywania węgla? Rodzą się pytania jak przekonać sceptyków, jak kształtować odpowiedzialne polityki publiczne i odchodzić od paliw kopalnych, jak ograniczyć spożycie mięsa i zmienić nawyki w zakresie korzystania ze środków transportu? Czy poradzi sobie z tym polskie społeczeństwo obywatelskie? Czy temat walki ze zmianą klimatu stanie się kluczowy w zbliżających się wyborach parlamentarnych? Czy potrafimy być solidarni wobec tych, którzy już teraz cierpią najbardziej, jako ofiary zatopień, powodzi, suszy i huraganów?
O tych kwestiach rozmawiam z mec. Zuzanną Rudzińską-Bluszcz, prezeską Fundacji Client Earth Polska. Jest to organizacja pozarządowa o zasięgu międzynarodowym, która koncentruje się na działaniach prawnych w zakresie ochrony środowiska oraz walki ze zmianą klimatu. Jednym ze sponsorów Client Earth jest zespół Coldplay. W dniach 17-21 kwietnia 2023 r. Fundacja Client Earth Polska zorganizowała Tydzień Klimatyczny - serię debat, dyskusji i spotkań poświęconych klimatowi. Pretekstem był przygotowany przez Fundację projekt ustawy o ochronie klimatu. Polska nie ma takiej ustawy, w odróżnieniu od wielu państw członkowskich UE.
Zuzanna Rudzińska-Bluszcz rozpoczynała swoją drogę zawodową w kancelarii Wardyński i Wspólnicy jako aplikantka adwokacka, a następnie adwokatka. Poznaliśmy się kiedy została prawniczką pro bono współpracującą z Programem Spraw Precedensowych w Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. W 2015 r. dołączyła do mnie jako główna koordynatorka postępowań strategicznych w Biurze RPO. Z sukcesem zakończyła wiele spraw, reprezentowała Biuro RPO na arenie międzynarodowej (np. na forum organów traktatowych ONZ), a także podejmowała się innowacyjnych inicjatyw (jak np. walka z patostreamingiem). W 2021 r. była kandydatką na stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich. Uzyskała bardzo szerokie poparcie polskich NGOs i środowisk opozycji demokratycznej. Z powodów politycznych niestety nie została RPO, ale za to rozpoczęła pracę jako szefowa polskiego biura Client Earth Polska. W międzyczasie była także stypendystką Fundacji Baracka Obamy (Obama Fellow) oraz została laureatką licznych nagród i wyróżnień. Obecnie jest jednym z najważniejszych polskich i europejskich głosów mówiących o potrzebie ochrony klimatu.
Partnerem podcastu jest Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska.
-
Saknas det avsnitt?
-
Kiedy zbliżają się wybory, słyszymy, że będą obserwowane przez OBWE (Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie). Czasami media odnotowują informacje o raportach OBWE dotyczących np. wyborów na Węgrzech, w Gruzji, USA, Kazachstanie czy Armenii. Dowiadujemy się czy wybory były przeprowadzone prawidłowo, czy doszło do nieprawidłowości, czy były uczciwe dla konkurentów politycznych? Ale czy rzeczywiście jesteśmy świadomi jak skomplikowany jest to proces: w jaki sposób OBWE przeprowadza misje obserwacyjne, kim są obserwatorzy OBWE, jak są rekrutowani i przygotowywani do misji, ile osób liczą misje, czy współpracują z lokalnymi obserwatorami, jaka jest ich metodologia działania, czy każde państwo wpuszcza obserwatorów? Wreszcie - czy państwa w ogóle przejmują się raportami OBWE, skoro już nawet w czasie nocy wyborczej wiadomo, kto wygrał, a zwycięzcy odbierają gratulacje?
Zbliżają się wybory parlamentarne w Polsce. W debacie publicznej pojawiają się pytania czy mogą być sfałszowane lub nieuczciwe. Na czym polega różnica? Czy możliwe jest wyciągnięcie wniosków z ostatnich wyborów prezydenckich w Polsce, wyborów parlamentarnych na Węgrzech lub wyborów prezydenckich w USA? Jakie są główne mechanizmy oszukiwania w czasie wyborów i czy misje obserwacyjne są w stanie sobie z nimi poradzić.
O tym właśnie rozmawiam z Amb. Urszulą Gacek. Pani Ambasador była szefową misji obserwacyjnej OBWE w czasie ostatnich wyborów prezydenckich w USA, a także uczestniczyła w wielu innych obserwacjach na całym świecie. Wcześniej doświadczenie zawodowe zdobywała m.in. jako senator VI kadencji, posłanka do Parlamentu Europejskiego, Konsul Generalny RP w Nowym Jorku, a także jako ambasador pełnomocny i Stały Przedstawiciel RP w Radzie Europy w Strasburgu. Słowem - jest to osoba, która posiada doskonałą wiedzę teoretyczną i praktyczną jak przeprowadza się misje obserwacyjne wyborów, a także jakie mogą mieć one wpływ na stosunki międzynarodowe i standardy demokracji.
Partnerem podcastu jest Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska.
Podcast został przygotowany w warszawskim Studio Malaga.
-
Dlaczego przestępstwo zgwałcenia budzi tyle emocji w debacie publicznej? Dlaczego musi być ścigane w szczególny sposób, z uwzględnieniem potrzeb osób pokrzywdzonych? Czy politycy używają dyskusji na temat przestępstwa zgwałcenia do celów populistycznych?
Dr Artur Pietryka opublikował niedawno książkę pt. Ściganie przestępstwa zgwałcenia. Przeanalizował 422 akta spraw pod kątem działania policji i prokuratury w tego typu sprawach. Badał czy polskie przepisy, a także tryb postępowania organów ścigania, chronią wystarczająco ofiary gwałtu. W naszej rozmowie zastanawiamy się czy liczne reformy kodeksu postępowania karnego powodują lepszą ochronę osób pokrzywdzonych, czy prokuratura działa z dobrą wrażliwością, czy ofiary mają dostęp do pomocy psychologa, a także jak działa tryb sądowego przesłuchania ofiary gwałtu? Dyskutujemy także czy przestępstwo to dotyczy wyłącznie kobiet?
Dr Pietryka odnosi się do reform dotyczących przestępstwa zgwałcenia, które zostały przeprowadzone za czasów min. Marcina Warchoła. Analizuje także poselski projekt ustawy, firmowany przez Lewicę, który postuluje zmianę art. 197 k.k. Zgodnie z tym projektem brak świadomej i dobrowolnie wyrażonej zgody na kontakt seksualny powinien prowadzić do odpowiedzialności karnej. Jak przekonać sceptyków twierdzących, że przed każdym stosunkiem seksualnym trzeba będzie mieć wręcz podpisaną umowę, że postulowana zmiana art. 197 k.k. jest potrzebna i rozsądna?
Dr Artur Pietryka przez wiele lat pracował w Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, gdzie zajmował się sprawami dotyczącymi domniemania niewinności, wolności słowa oraz obrony w sprawach karnych. Jako adwokat był pełnomocnikiem pro bono w precedensowych sprawach. Przygotowywał także raporty badacze dotyczące działania biegłych sądowych czy metod inwigilacyjnych. Jest doktorem nauk prawnych. Obecnie pracuje w kancelarii Wardyński i Wspólnicy jako senior associate.
Partnerem podcastu jest Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska.
-
Red. Daria Górka przez 8 lat pracowała jako reportażystka dla programu "Czarno na Białym" w TVN24. Za swój reportaż o sprawie B. Chazana i traumie rodziców otrzymała nagrodę im. Dariusza Kmiecika. Jest autorką książki "Aż do śmierci" poświęconej ofiarom przemocy domowej. 8 marca 2023 r. ukazała się jej książka "Piekło Kobiet PL" (Wydawnictwo RM), która mówi o tym jak nieprzestrzegane są prawa kobiet po wyroku TK z 22 października 2020 r. w sprawie legalnej aborcji.
W naszej rozmowie przybliżamy słuchaczom i słuchaczkom wielowymiarowość problemu aborcji w Polsce. Książka "Piekło kobiet PL" to przede wszystkim zbiór wywiadów z rodzicami, lekarzami, położnymi, etykami, ale także politykami i duchownymi. Pytam red. Górkę jaka będzie przyszłość kobiet w przypadku ewentualnej wygranej prawicy w wyborach parlamentarnych? Czy czekają nas kolejne przypadki Justyny Wydrzyńskiej czy raczej przymykanie oczu przez władzę na aborcje dokonywane za granicą oraz dostępność aborcji farmokologicznej? Czy tzw. turystyka aborcyjna wpisze się na stałe do polskiego życia społecznego? Jakie są szanse na to, aby w przypadku wygranych wyborów parlamentarnych przez opozycję demokratyczną nastąpił odwrót od obecnego restrykcyjnego prawa?
Rozmawiamy także o postawie posła Bartłomieja Wróblewskiego, posła na Sejm RP i autora wniosku do TK. Red. Górka przeprowadziła z nim wywiad na potrzeby książki i odpowiada na pytanie jakim byłby RPO, gdyby został wybrany na to stanowisko. Pytam także Panią Redaktor o osobistą motywację do zajęcia się tym trudnym tematem. Analizujemy również praktyki systemowe państwa polskiego w kontekście działalności hospicjów perinatalnych.
Partnerem podcastu jest Wydawnictwo Wolters Kluwer.
-
Gen. Adam Rapacki to legenda polskiej Policji. Przeszedł wszystkie szczeble służbowe w Policji - od zwyczajnego funkcjonariusza aż po Komendanta Głównego i generała Policji (nadinspektora). Skutecznie zwalczał przestępczość zorganizowaną i dbał o zaufanie do tej formacji. Pełnił także funkcję Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji, gdzie był odpowiedzialny za reformy systemowe w Policji oraz w innych służbach mundurowych. Obecnie - jako generał w stanie spoczynku - prowadzi kancelarię zajmującą się doradztwem w zakresie bezpieczeństwa. Jako szef Stowarzyszenia Generałów Policji RP wypowiada się na tematy związane ze zmianami w Policji, które nastąpiły po 2015 r.
Rozmawiamy o upolitycznieniu Policji, nadużywaniu władzy i braku odpowiedzialności funkcjonariuszy za różne działania (w kontekście zgromadzeń czy stosowania przemocy), kryzysie etosu służby i problemach z rekrutacją nowych policjantów, o inwigilacji za pomocą billingów, a także o potencjalnej roli Policji w kontekście zbliżających się wyborów parlamentarnych. Gen. Adam Rapacki przedstawia rekomendacje jak można odzyskać zaufanie do Policji.
Partnerem podcastu jest Wydawnictwo Wolters Kluwer.
-
W 26. odcinku podcastu "Nie tylko o prawach człowieka" rozmawiam z dr Anetą Wiewiórowską-Domagalską na temat problemu frankowiczów. Dr Wiewiórowska-Domagalska jest doktorem nauk prawnych, pracuje na Uniwersytecie w Osnabrueck, studiowała prawo na UAM w Poznaniu i na Wydziale Prawa i Administracji UW. Doktorat z zakresu prawa konsumenckiego obroniła na Uniwersytecie w Utrechcie w 2011 r. Obecnie przygotowuje habilitację. W latach 2000-2005 uczestniczyła w pracach grupy roboczej tworzącej europejski Kodeks cywilny. W Polsce uczestniczyła w pracach Komisji kodyfikacyjnej prawa cywilnego. W latach 2008-2014 pracowała dla Ministerstwa Sprawiedliwości. Była odpowiedzialna m.in. za wdrażanie dyrektyw konsumenckich, przygotowywanie stanowisk polskiego rządu przed TSUE czy na posiedzenia Rady Europejskiej. Pełni funkcję przewodniczącej Forum Konsumentów przy Biurze RPO. Za swoje zasługi dla ochrony praw konsumentów w Polsce otrzymała odznakę honorową RPO.
Nasza rozmowa dotyczy problemu frankowiczów, czyli osób, które zaciągnęły kredyty denominowane lub indeksowane w odniesieniu do franka szwajcarskiego (lub innej waluty obcej). Szacuje się, że w Polsce jest obecnie ok. 400 tys. tego typu kredytów, a toczy się ok. 30 tys. postępowań z powództw poszkodowanych klientów. Przybliżamy słuchaczom znaczenie tego problemu, a także potencjalne oraz niewykorzystane możliwości jego rozwiązania. Wskazujemy dlaczego aspekty prawne, społeczne oraz ekonomiczne mają wpływ na ostateczne przecięcie sporu, który ma tak ogromne znaczenie dla naszej debaty publicznej oraz sporów politycznych. Odnosimy się do zapowiadanej uchwały Izby Cywilnej Sądu Najwyższego, a także analizujemy dlaczego polskie sądy powinny stosować prawo europejskie. Szczególną uwagę poświęcamy słynnej sprawie Dziubak, rozstrzygniętej przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Słuchacze i słuchaczki podcastu mogą się dowiedzieć co wspólnego ma arbuz ze sprawami frankowiczów, a także czy czasami liczne sprawy toczące się przed sądami nie stwarzają dla klientów nadmiernego marzenia.
26. odcinek jest ostatnim w tym sezonie. Wracam z podcastami z początkiem września 2021 r.
-
Jubileuszowy, 25-ty odcinek podcastu "Nie tylko o prawach człowieka" to rozmowa z prof. Cezarym Obrachtem-Prondzyńskim na temat Tour de Konstytucja oraz aktywizmu społecznego. Prof. Obracht-Prondzyński jest socjologiem, antropologiem, historykiem, kierownikiem Zakładu Antropologii Społecznej w Instytucie Filozofii, Socjologii i Dziennikarstwa Uniwersytetu Gdańskiego, autorem kilkudziesięciu książek i setek artykułów naukowych. Jest także promotorem tożsamości Kaszubów, członkiem kilku towarzystw naukowych, w tym Prezesem Instytutu Kaszubskiego, działaczem społecznym oraz doradcą różnych organizacji społecznych i naukowych. Jest także członkiem Rady Społecznej przy Biurze RPO w Gdańsku. W 1995 otrzymał nagrodę Fundacji „POLCUL” za pracę społeczną i kulturalną na Pomorzu, a w 2004 Nagrodę i Medal im. Zygmunta Glogera.
W naszej rozmowie dyskutujemy przede wszystkim o idei Tour de Konstytucja. Jest to inicjatywa polegająca na promocji Konstytucji oraz wartości z nią związanych w całym kraju. TourBus, kierowany przez Roberta Hojdę, jeździ po całej Polsce i odwiedzi ponad 130 miast w okresie od 4 czerwca do 8 sierpnia 2021 r. Rozmawiamy czy w Polsce jest jeszcze przestrzeń społeczna na tego typu akcje? Czy Konstytucja jest dobrym hasłem, czy też może straciła swoją magnetyczną siłę, ponieważ została wiele razy sponiewierana i stała się narzędziem walki politycznej? Czy możliwe jest jeszcze w Polsce zorganizowanie akcji społecznej, która nie sięga do polityki partyjnej? Jakie jest znaczenie wspólnoty obywatelskiej - na szczeblu lokalnym oraz centralnym - dla realizacji takiej akcji? Czy mówienie o Konstytucji może być pomostem łączącym z tzw. drugą stroną, czy też działania polityków partii rządzącej to uniemożliwiają? Odnosimy się zwłaszcza do słów i działań min. Przemysława Czarnka w związku z przystankiem Tour de Konstytucja w Dobczycach.Rozmawiamy także o znaczeniu ruchów społecznych i demokratycznych w Polsce - skąd się bierze ich sukces, ale także czasami zniechęcenie uczestników? Czy czasami zbyt szybko nie chcemy maksymalizować zysków z naszego zaangażowania w życie społeczne? Jakie jest społeczne znaczenie dobrego przywództwa oraz kreatywności w podejmowaniu nowych aktywności obywatelskich. Zastanawiamy się dlaczego protest pokojowy może mieć kluczowe znaczenie dla budowania dojrzałego społeczeństwa obywatelskiego.
Tour de Konstytucja dojedzie do Bytowa - rodzinnego miasta prof. Obrachta-Prondzyńskiego - 10 lipca 2021 r. W związku z tym pytam o przewidywania Pana Profesora odnośnie rozwoju tej inicjatywy oraz jej przyjęcia przez mieszkańców Bytowa, po przeszło 1 miesiącu od startu Tour de Konstytucja w Radomiu.
-
W 24. odcinku rozmawiam z Krzysztofem Olkowiczem o stanie ochrony zdrowia psychicznego w Polsce. Pretekstem jest III Kongres Zdrowia Psychicznego, który odbył się w Warszawie 6 czerwca 2021 r. Krzysztof Olkowicz jest byłym Dyrektorem Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Koszalinie (w randze pułkownika). Jest laureatem Nagrody Radia TOK FM oraz Orderu Ecce Homo za "dawanie przykładu prawdziwej wrażliwości, za odważne i prawe kierowanie się sercem i rozumem, nawet wtedy, gdy konieczne jest przezwyciężanie bezmyślnej i bezdusznej litery prawa". W latach 2015-2017 był zastępcą RPO, a później pełnił funkcję głównego koordynatora ds. ochrony zdrowia psychicznego w Biurze RPO.
W naszej rozmowie dyskutujemy o aktualnych trendach w zakresie reformy systemu ochrony zdrowia psychicznego. Krzysztof Olkowicz wyjaśnia dlaczego tak ważne jest inwestowanie w opiekę środowiskową oraz proces deinstytucjonalizacji. Wskazuje na przykłady rażących naruszeń praw człowieka w dużych szpitalach psychiatrycznych. Zastanawiamy się skąd wynika kryzys psychiatrii dziecięcej, a także czy główny postulat III Kongresu Zdrowia Psychicznego "Centrum Zdrowia Psychicznego w każdym powiecie" ma szansę na realizację. Istnieje niebezpieczeństwo, że aktualny program pilotażowy nie będzie kontynuowany. Wspominamy także o książce J. Schwertnera i W. Beresia "Szramy" dla zmian dotyczących psychiatrii dziecięcej.
Pytam Pana Krzysztofa Olkowicza także o różne kwestie związane z psychiatrią sądową, w tym o stosowanie środków zabezpieczających (w kontekście skandalu w szpitalu w Rybniku) oraz o sytuację osób chorujących psychicznie przebywających w zakładach karnych.
Nasza rozmowa kończy się pytaniem skierowanym do K. Olkowicza: Proszę wyobrazić sobie, że przez jeden dzień jest Pan Premierem i bezpośrednio nadzoruje Ministra Zdrowia, Ministra Sprawiedliwości, Ministra Edukacji i Nauki oraz Ministra Rodziny i Polityki Społecznej. Jakie trzy decyzje – dotyczące zdrowia psychicznego w kontekście pandemii – by Pan zasugerował powyższym ministrom? Słuchacze i słuchaczki podcastu znajdą odpowiedź na to pytanie. -
Gościnią 23. odcinka podcastu jest Laura Kwoczała, aktywistka oraz działaczka społeczna, tegoroczna maturzystka. Laura Kwoczała jest byłą członkinią Młodzieżowej Rady Miasta w Oleśnicy. Jest współprzewodniczącą Ostrej Zieleni, organizacji młodzieżowej współpracującej z Partią Zieloni. Regularnie uczestniczy w inicjatywach Młodzieżowego Strajku Klimatycznego. Organizowała w Oleśnicy protesty po wyroku TK z 22 października 2020 r., w związku z czym była wzywana na Policję. Podejmuje różne dodatkowe inicjatywy na rzecz ochrony klimatu i przeciwdziałania dyskryminacji, na szczeblu lokalnym i centralnym. Jest autorką listu otwartego do Rzecznika Praw Dziecka Mikołaja Pawlaka dotyczącego praw młodzieży nieheteronormatywnej oraz potrzeby wzmocnienia psychiatrii dziecięcej.
Rozmawiamy o wymiarze młodzieżowej działalności obywatelskiej, o jej blaskach i cieniach, o skuteczności, porażkach i frustracjach. Dopytuję rozmówczynię o jej doświadczenia związane z hejtem kierowanym pod adresem aktywistów i aktywistek, ale także o represje związane z uczestnictwem w różnych protestach. Pani Laura Kwoczała opowiada o znaczeniu szkoły w kształtowaniu postaw obywatelskich, ale także o wsparciu jakie otrzymuje od rodziny. Zastanawiamy się skąd się wzięła wielka energia młodzieży po wyroku TK w sprawie aborcji oraz co spowodowało, że obecnie siła protestu jest duża słabsza.
Pani Laura Kwoczała mówi także o swoim dalszym rozwoju zawodowym i społecznym, opowiada o współpracy z innymi aktywistami młodzieżowymi, takimi jak Franek Broda oraz Mikołaj Wolanin (Fundacja na Rzecz Praw Ucznia). W kontekście niedawnego przyjęcia ustawy o młodzieżowych radach gminnych i powiatowych, sugerujemy dlaczego powstawanie nowych rad młodzieżowych mogłoby być ważne dla aktywizacji obywatelskiej uczniów i uczennic.----
W przygotowaniu rozmowy podcastowej korzystałem z wywiadów przeprowadzonych z Laurą Kwoczałą przez Katarzynę Seiler dla "Wysokich Obcasów" oraz przez Anetę Olender dla "Na Temat".
-
Gościem 22. odcinka podcastu "Nie tylko o prawach człowieka" jest red. Bartosz T. Wieliński, dziennikarz, publicysta i politolog, laureat nagrody Grand Press, wieloletni korespondent "Gazety Wyborczej" w Berlinie, a obecnie członek jej warszawskiej redakcji. Rozmawiamy na temat książki opublikowanej w 2021 r. przez red. Bartosza Wielińskiego nakładem Wydawnictwa Agora pt. "Wojna lekarzy Hitlera".
Odwołując się do książki wyobrażamy sobie, że stanowi ona materiał pomocniczy do nauki Wiedzy o Społeczeństwie oraz że jesteśmy na fikcyjnej lekcji w liceum poświęconej prawom człowieka. Oczywiście Powszechna Deklaracja Praw Człowieka została przyjęta dopiero po II wojnie światowej. Ale jednak gdyby nie doświadczenia historyczne, to ten dokument (jak również koncepcja praw człowieka) by nie powstała. Wszak preambuła do Deklaracji stanowi, że „brak poszanowania i pogarda dla praw człowieka doprowadziły do czynów barbarzyńskich, które wstrząsnęły sumieniem ludzkości”.
Nawiązując do przykładów z książki rozmawiamy o sytuacjach, które stanowiły akty powszechnej dyskryminacji, naruszenie godności ludzkiej, tortury oraz eksperymenty medyczne wykonywane bez zgody. Mówimy o znaczeniu prawnej ochrony życia - w kontekście ustaw norymberskich czy funkcjonowania obozów koncentracyjnych. Rozważamy mechanizmy odpowiedzialności lekarzy i prawników za zbrodnie popełnione w czasach Trzeciej Rzeszy.
Mam nadzieję, że dzięki tej rozmowie podcastowej uda się inaczej spojrzeć na historię - jako na podstawę do rzeczywistego nauczania po co zostały stworzone konkretne gwarancje praw człowieka. -
W 21. odcinku podcastu "Nie tylko o prawach człowieka" rozmawiam z Grażyną Biskupską, młodszym inspektorem Policji w stanie spoczynku. Pani Grażyna Biskupska była przez ponad 20 lat związana z Policją, kierowała Wydziałem ds. Zwalczania Terroru Kryminalnego w Komendzie Stołecznej Policji oraz Wydziałem ds. Terroru w Centralnym Biurze Śledczym Policji. Była zaangażowana w szereg istotnych spraw, jak np. wyjaśnienie śmierci Tomasza Jaworskiego, rozpracowywanie gangu "Mutantów" oraz gangu żoliborskiego. W 2006 r. została oczyszczona z zarzutów w związku z strzelaniną w Magdalence. Obecnie jest wykładowczynią Collegium Civitas.
Grażyna Biskupska jest jedną z kilkudziesięciu byłych funkcjonariuszy (oraz członków ich rodzin), których dotknęła ustawa represyjna z 16 grudnia 2016 r. Ustawa objęła wszystkich funkcjonariuszy, którzy choć przez jeden dzień służyli w formacjach uznanych za „wspierające totalitarne państwo”, niezależnie od tego co robili i jakie są ich zasługi dla Państwa.Panią Grażynę Biskupską zapytałem m.in. o to:
- Jak trafiła do policji i dlaczego zdecydowała się na pracę w strukturach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL?
- Na na czym polegała praca Komisji Weryfikacyjnej i czy weryfikacja rzeczywiście została dobrze przeprowadzona?
- Co czuła gdy uchwalana była ustawa represyjna i kiedy zdecydowała się na walkę o swoje prawa?
- Czy czuje, że państwo zdradziło swoich funkcjonariuszy, którzy po weryfikacji budowali nowoczesne, demokratyczne państwo?
- Czym jest służba i czego młodzi funkcjonariusze mogą nauczyć się od starszych pokoleń?
- Czy przyznaje się do tego, że była policjantką i czy czuje dumę ze swojej formacji.
-
W 20. odcinku podcastu "Nie tylko o prawach człowieka" rozmawiam z Renatą Durdą o Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (tzw. Konwencji Stambulskiej). Moja rozmówczyni - Renata Durda - jest kierowniczką Ogólnopolskiego Pogotowia dla ofiar Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia" Instytutu Psychologii Zdrowia PTP, certyfikowaną superwizorką i specjalistką ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie, autorką wielu publikacji z zakresu tworzenia interdyscyplinarnych rozwiązań na rzecz zapobiegania temu zjawisku. Była także społeczną doradczynią Rzecznika Praw Dziecka Marka Michalaka.
Konwencja Stambulska została 11 maja 2011 r. - 10 lat temu - otwarta do podpisu. Niniejszy podcast jest zatem dla mnie częścią świętowania 10-lecia Konwencji.
Rozmawiamy o czasach, kiedy powstawała Konwencja Stambulska, a następnie była ratyfikowana przez Polskę - jeszcze za czasów Prezydenta Bronisława Komorowskiego. Pytam Renatę Durdę co robiła, kiedy nastąpiło uroczyste podpisanie Konwencji Stambulskiej w siedzibie Centrum Praw Kobiet. Ale dopytuję ją również co sądzi o postawach takich organizacji jak Ordo Iuris oraz znanych prawników, przeciwników Konwencji Stambulskiej jeszcze w 2015 r., którzy niedawno zmienili swój pogląd (prof. Andrzej Zoll, prof. Michał Królikowski).
Po 6 latach od ratyfikacji Konwencji zastanowimy się jakie zmiany zaszły w polskim prawie, a także co jeszcze musimy zmienić, aby w pełni respektować jej postanowienia. Rozważamy również jak wygląda system funkcjonowania państwa z perspektywy organizacji pozarządowych i co należałoby w nim poprawić? Wskazujemy na trzy najważniejsze priorytety dla władz Polski w zakresie przeciwdziałania przemocy wobec kobiet oraz przemocy domowej.Zadaję także pytanie: Co z tym „gender”? Jak odwoływanie się do pewnego symbolu może stać się sposobem na prowadzenie polityki oraz czy istnieje rzeczywiste niebezpieczeństwo wypowiedzenia Konwencji Stambulskiej?
Renata Durda wskazuje także co każdy z nas mógłby zrobić, aby bronić idei wiążących się z Konwencją Stambulską. Być może dużo od nas zależy, tylko nie zawsze wiemy w jaki sposób możemy walczyć o wartości, które są nam bliskie. -
W 19. odcinku podcastu "Nie tylko o prawach człowieka" rozmawiam z Oskarem Sobolewskim o naszych przyszłych emeryturach w kontekście czekających Polskę wyzwań demograficznych. Pan Oskar Sobolewski jest absolwentem Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, a obecnie doktorantem na tej uczelni. Napisał pracę magisterską nt. pracowniczych planów kapitałowych, a jego promotorką była Prof. Małgorzata Gersdorf. Współpracuje z kancelarią Wojewódka i Wspólnicy, jest ekspertem Instytutu Emerytalnego, a przez 2 lata pracował w ZUS-ie, gdzie zajmował się zagadnieniami związanymi z III filarem.
W naszej rozmowie zastanawiamy się dlaczego funkcjonowanie systemu emerytalnego powinno być ważne dla młodego pokolenia oraz czy w wieku 20-30 lat należy już się zastanawiać nad własną przyszłością "emerytalną". Rozważamy czy słuszna była decyzja rządu o podwyższeniu (za czasów Premiera Donalda Tuska), a następnie obniżeniu wieku emerytalnego (za czasów Premiera Beaty Szydło), a także kto jest obecnie bardziej pokrzywdzony przez system - kobiety czy mężczyzny. Dyskutujemy o znaczeniu OFE oraz pracowniczych planów kapitałowych. Przedstawiamy zmiany dotyczące podwyższenia wieku emerytalnego wprowadzane w innych państwach, motywowane wyzwaniami demograficznymi oraz starzeniem się społeczeństw.
Stawiamy pytanie czy obecne elity polityczne nie stały się zakładnikami utrwalania obowiązującego systemu, co tak naprawdę może wprowadzić Polaków w kłopoty, gdyż emerytury będą coraz niższe, a w systemie będzie niedługo więcej osób w wieku postprodukcyjnym niż produkcyjnym. Czy to może stać się podstawą do rewolucji młodych? Czy migracje międzynarodowe mogą zniwelować nadchodzący kryzys?
-
W 18. odcinku podcastu rozmawiam z prof. Piotrem Hofmańskim, Prezydentem Międzynarodowego Trybunału Karnego w Hadze, o sprawiedliwości dla zbrodniarzy wojennych. Prof. Piotr Hofmańskim jest jednym z najwybitniejszych ekspertów z zakresu procedury karnej. Był przez wiele lat sędzią Izby Karnej Sądu Najwyższego, członkiem i przewodniczącym Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego. Przed objęciem funkcji sędziego MTK w Hadze (w 2014 r.) pracował na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. W marcu 2021 r. został mianowany Prezydentem Międzynarodowego Trybunału Karnego.
Rozmawiamy o roli MTK w zakresie zapewnienia sprawiedliwości dla sprawców, ale także i dla ofiar zbrodni wojennych oraz zbrodni przeciwko ludzkości. Omawiamy niektóre sprawy (głównie dotyczące liderów państw afrykańskich), w które zaangażowany był Pan Sędzia. Zastanawiamy się nad specyfiką postępowania przed MTK, rolą sędziów i prokuratorów oraz pełnomocników stron. Pytam Pana Sędziego jak zmieniła się jego rola odkąd został Prezydentem MTK oraz czy jest szansa, aby Statut Rzymski MTK stał się instrumentem w pełni globalnym (obecnie 123 państwa uczestniczą w systemie MTK).
Zadaję Panu Sędziemu pytania jak wyglądała kampania zmierzająca do tego, aby został sędzią MTK oraz dlaczego taka nominacja ma znaczenie dla pozycji międzynarodowej państwa, z którego pochodzi sędzia. Pan Sędzia przedstawia także znaczenie polskiej historii dla zrozumienia znaczenia międzynarodowych systemów odpowiedzialności karnej dla zbrodniarzy wojennych. -
Gościem 17. odcinka podcastu „Nie tylko o prawach człowieka” jest red. Ewelina Karpacz-Oboładze. Rozmawiamy o misji publicznej Polskiego Radia, znaczeniu reportażu radiowego oraz o cenzurze – w PRL oraz we współczesnej Polsce. Red. Karpacz-Oboładze przez wiele lat była związana ze Studiem Reportażu i Dokumentu Polskiego Radia, przygotowała ponad 200 reportaży radiowych. Była laureatką licznych nagród dziennikarskich (w tym "Srebrnego Melchiora", "Złotego Mikrofonu" oraz nominacji do Prix Italia). Prowadzi zajęcia "Dokument radiowy i sztuka realizacji dźwięku" na Wydziale Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii UW. Współpracuje z Radiem 357.
Rozmawiamy o drodze zawodowej Pani Redaktor oraz o realizacji własnych pasji w Studiu Reportażu i Dokumentu Polskiego Radia. Zastanawiamy się nad misją publiczną wypełnianą przez reportaż radiowy oraz dlaczego tego typu działalność tylko w sposób szczątkowy może być realizowana przez media komercyjne (czy podcasty). Pani Redaktor opowiada jak Studio Reportażu i Dokumentu stało się instytucją kultury, jak kolejne pokolenia mogły budować nowy dorobek na ramionach gigantów. Wspominamy mistrzów - Adama Wielowieyskiego, Eugeniusza Rudnika, Annę Semkowicz, Janinę Jankowską oraz Irenę Piłatowską-Mądry.
Pytam się o cenzurę w Polskim Radio. Czy słowa jej koleżanki redakcyjnej Olgi Mickiewicz-Adamowicz są prawdziwe: "Postępuje cenzura, tematy niewygodne dla władzy są zdejmowane z anteny albo nie dopuszcza się do ich realizacji. Nie zaprasza się gości, którzy są krytyczni wobec władz radia, wobec władzy. Ogranicza się obecność słuchaczy na antenie ze strachu przed tym, że powiedzą oni coś niewygodnego. Reportaż w Polskim Radiu traci na znaczeniu. Przerwane zostały pewne tradycje, zniszczony dorobek, na który ciężko pracowaliśmy latami. Zniszczona została Trójka. Niszczeje też Studio Reportażu, które funkcjonuje w szczątkowy, okaleczony sposób." Rozważamy na ile współczesna cenzura jest podobna do tej z czasów ul. Mysiej.
Pani Redaktor tłumaczy co robiła 15 maja 2020 r. - w czasie ostatniego notowania Listy Przebojów Programu Trzeciego, a także jak wyglądało jej rozstanie z Polskim Radio. Pytam się także dlaczego odejście z mediów publicznych nastąpiło tak późno, skoro przemiany i upolitycznienie Polskiego Radia były oczywiste już od 2016 r.
Czy Studio Reportażu i Dokumentu przetrwa? Czy też została przerwana nić kontynuacji i nie będzie już powrotu do przeszłości? Odpowiedzią na te pytania (a także niezwykle ciekawą anegdotą z udziałem Leonarda Cohena) kończy się rozmowa.
-
Gościem 16. odcinka podcastu "Nie tylko o prawach człowieka" jest Dawid Ciślak - absolwent Szkoły Filmowej im. K. Kieślowskiego w Katowicach, twórca gry „We. The Revolution” przedstawiającej postać sędziego trybunału rewolucyjnego w czasie Rewolucji Francuskiej (wydanej przez studia Polyslash i Klabater). Dawid Ciślak jest laureatem Paszportu Polityki w kategorii “Kultura Cyfrowa”, a także Prezesem Zarządu Polyslash SA, spółki notowanej na New Connect.
Rozmawiamy o znaczeniu gier komputerowych dla edukacji obywatelskiej. Gra "We. The Revolution" skłania do refleksji nad zrozumieniem przez społeczeństwo zasad niezależności sądownictwa oraz odpowiedzialności wiążącej się z wymierzaniem sprawiedliwości.
Pytam Dawida Ciślaka o jego zainteresowanie grami komputerowymi oraz motywy porzucenia kariery w świecie filmu. Zastanawiamy się czy gry z dzieciństwa związane z odpowiedzialnością społeczną, zarządzaniem i poczuciem obywatelskości (np. Cywilizacja, Sims, Railroad Tycoon itd.) wpłynęły na jego profesjonalne zainteresowania.
Dawid Ciślak wyjaśnia mechanizm gry "We. The Revolution". Wskazuje, że powstanie gry było częściowo związane z sytuacją w Polsce dot. praworządności oraz kształtującymi się podziałami w polskim społeczeństwie. Jednocześnie gra pokazuje, że "rewolucja może zjadać własne dzieci", a rola sędziego może z czasem ulegać wypaczeniu. Zastanawiamy się czy można stworzyć w społeczeństwie (ale także wśród nauczycieli i wychowawców) przekonanie, że gry komputerowe (narracyjne) mogą stanowić istotny komponent edukacji (w zakresie wiedzy o społeczeństwie, historii, geografii), ale także mogą nauczyć podejmowania strategicznych decyzji.
Dawid Ciślak przedstawia także scenariusz potencjalnej nowej gry dotyczącej współczesnej sytuacji w Polsce.
Dziękuję dr Magdalenie Zmysłowskiej za pomoc w zaaranżowaniu nagrania podcastu. -
Gościem 15. odcinka podcastu "Nie tylko o prawach człowieka" jest dr Tomasz Snarski – nauczyciel akademicki, adwokat, filozof, poeta, adiunkt w Katedrze Prawa Karnego Materialnego i Kryminologii WPiA Uniwersytetu Gdańskiego, autor licznych publikacji naukowych z zakresu prawa karnego i filozofii prawa. Dr Snarski opublikował trzy tomy wierszy, w tym ostatni „Żmuty”. Współpracuje stale z organizacjami społecznymi z Wilna oraz z Laboratorium „Więzi”. Ukazała się niedawno jego książka „Kościół katolicki wobec kary śmierci. Między prawem a filozofią i teologią” (Więź, Warszawa 2021). Rozmawiamy właśnie na temat głównych tez książki.
Zastanawiamy się nad tym jak wyglądała ewolucja poglądów Kościoła katolickiego w odniesieniu do kary śmierci. Czy przełom związany z decyzją Franciszka o zmianie pkt. 2267 Katechizmu Kościoła Katolickiego jest rzeczywiście przełomem czy też konsekwencją ewolucji poglądów wewnątrz Kościoła? Dr Snarski tłumaczy także jakie są zasadnicze powody sprzeciwu wobec kary śmierci ze strony Kościoła.
Zadaję pytanie Panu Doktorowi dlaczego zmiana poglądów Kościoła katolickiego nastąpiła tak późno. Przecież w stosunku do ochrony życia ludzkiego poglądy były jasno sprecyzowane – zwłaszcza w kontekście dopuszczalności aborcji (encyklika Evangelium Vitae)? Co więcej z encykliki tej wynika, że stopniowe ograniczanie kary śmierci to argument za niedopuszczalnością aborcji. Czy to nie jest swoista hipokryzja – do czasów Franciszka życie ludzkie nie było w KKK traktowane jak absolutna wartość (zwłaszcza w przypadku osób, które nie są niewinne)? Czy Kościół czasami nie powiela rozwiązań, które i tak zostały już wcześniej wypracowane w poszczególnych państwach, przez środowiska kierujące się wartościami humanistycznymi (jak np. Robert Badinter we Francji, Andras Sajo na Węgrzech czy Halina Bortnowska w Polsce) – powiela wtedy, kiedy praca została już wykonana, społeczeństwa zaakceptowały zmiany? Czy czasami zdecydowanego głosu Kościoła nie brakowało wcześniej?
Rozmawiamy także na temat sprawy Tomasza Komendy. Czy może ona spowodować odejście w Polsce od tzw. kultury kary śmierci (wprawdzie wiemy, że prawnie nie jest możliwe przywrócenie kary śmierci, ale wyrażamy publicznie tęsknotę za taką karą, co sprzyja dehumanizacji, represyjnej polityce karnej oraz publicznym linczom)? -
W 14. odcinku podcastu „Nie tylko o prawach człowieka” rozmawiam z Przemysławem Staroniem o potrzebie nowoczesnej edukacji obywatelskiej.
Przemysław Staroń jest absolwentem kulturoznawstwa i psychologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, nauczycielem w II LO im. Bolesława Chrobrego w Sopocie (prowadzi zajęcia z zakresu etyki, filozofii i wiedzy o kulturze) oraz wykładowcą w Zakładzie Psychologii Wspomagania Rozwoju w Uniwersytecie SWPS. Jest założycielem grupy międzypokoleniowej Zakon Feniksa. W 2018 r. uzyskał tytuł Nauczyciela Roku, a w 2020 r. został finalistą konkursu Global Teacher of the Year 2020. Jest działaczem społecznym w sferze edukacji (w tym wykorzystywania umiejętności cyfrowych). Został uznany za jedną z najbardziej wpływowych osób w społeczności LGBT+. Przyłączył się do ruchu Polska 2050. W 2020 r. wydał książkę pt. „Szkoła bohaterek i bohaterów, czyli jak sobie radzić z życiem” (Wydawnictwo Agora, Warszawa 2020).Rozmawiamy o jego drodze życiowej - jak został jednym z najlepszych i najbardziej rozpoznawalnych nauczycieli w Polsce. Przemysław Staroń opowiada, do której postaci z "Władcy Pierścieni" mu najbliżej, a także po co korzysta z pop-kultury na swoich zajęciach z uczniami i studentami. Zastanawiamy się nad znaczeniem nowoczesnej edukacji obywatelskiej. Czy faktycznie w latach 90-tych popełniono błąd, że o edukacji obywatelskiej prawie zapomniano, uznając, że demokracja będzie już na zawsze? A może nie było wtedy wystarczających doświadczeń, aby takie programy edukacyjne kształtować?
Przemysław Staroń opowiada, co by zrobił, gdyby miał możliwość wprowadzenia rzeczywistych programów edukacyjnych trafiających do szerokich mas. Wskazuje sędziego, którego zaprosiłby do polskiej "Ulicy Sezamkowej", aby przybliżyć dzieciom wymiar sprawiedliwości i rolę sądów w państwie prawa. Mówi także dlaczego nauczanie wiąże się z odpowiedzialnością oraz na ile udaje mu się kształtować u swoich wychowanków postawy obywatelskie.
Przemysław Staroń przedstawia także najważniejsze dla niego filmy (seriale), książki i komiksy oraz gry - pozycje, z którymi zwłaszcza powinni zapoznać się licealiści.
Zachęcam do wysłuchania rozmowy. Jednocześnie zapraszam na kolejną - będę rozmawiał z dr Tomaszem Snarskim, prawnikiem i filozofem, na temat jego książki "Kościół katolicki wobec kary śmierci" (Biblioteka Więzi, Warszawa 2021). -
W 13. odcinku podcastu "Nie tylko o prawach człowieka" rozmawiam z dr Katarzyną Grzybowską-Walecką o tym jak niektóre państwa poradziły sobie z pandemią oraz czy pandemia wpłynęła na wymiar polityki krajowej i europejskiej. Dr Grzybowska-Walecka jest politolożką, wykładowczynią Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Jean Monnet Fellow w Centrum Roberta Schumana European University Institute we Florencji, byłą radną m.st. Warszawy, autorką licznych publikacji na temat funkcjonowania partii politycznych oraz wpływu mediów społecznościowych na działania polityczne. Jest także współtwórczynią Uniwersytetu Młodego Badacza na UKSW.
Minął już ponad rok od początku pandemii w Polsce. Ten okres staje się powoli przedmiotem analizy ze strony politologów oraz instytutów badawczych. Rozmawiamy o raportach Blavatnik School of Governance, V-Dem Institute oraz International IDEA. Zastanawiamy się na ile pandemia przyczyniła się do wzmocnienia tendencji autorytarnych w niektórych państwach, a także stwarzała okazję do ograniczania praw obywatelskich (w tym wolności zgromadzeń, wolności przemieszczania się oraz prawa do prywatności).
Rozważamy także dlaczego niektóre państwa zdecydowały się na wprowadzenie stanu nadzwyczajnego - czy była to skuteczna strategia z punktu widzenia realizacji interesu w postaci walki z pandemią. Jak zmieniało się oblicze krajowych polityk w związku z pandemią (także z powodów technologicznych i innych metod podejmowania decyzji)? Czy obywatele potrzebowali poczucia, że ktoś przeprowadzi ich w sposób stabilny i przewidywalny przez ten trudny okres. W tym kontekście skupiamy się zwłaszcza na przykładzie Włoch.
Dr Grzybowska-Walecka odpowiada także na pytania dotyczące przyszłości integracji europejskiej. Istnieje bowiem możliwość, że wspólne historyczne doświadczenie pandemii, a także wykorzystanie środków z Funduszu Odbudowy przyczyni się do federalizacji Unii Europejskiej oraz nadania realnej wartości obywatelstwu UE. Wreszcie stawiam pytanie jak może wyglądać Europa w 2040 r. - czy np. będziemy mieli powszechne prawo do ochrony zdrowotnej, realizowane na takim samym poziomie we wszystkich państwach członkowskich UE?
- Visa fler
